چکیده:
اغلب اندیشمندان علم الاجتمـاع نقشـی محـوری را در تحلیـل بـرای دیـن قائـل شـده انـد و از برجسته ترین سوالاتی که در پی پاسخ آن برآمده اند، این بوده است که آینده برای ادیان چـه بـه ارمغان خواهد آورد. این افراد اغلب متاثر از ایده سکولاریزاسیون بوده و بر این نکته متفقنـد کـه در جامعه مدرن ، دین را نقش اجتماعی چندان مهمی نخواهد بود. به تدریج اما نشانه هایی آشکار شد که تز سکولاریزاسیون در توضیح آنها درماند. پارادایمی جدید سر برآورد که سودایش تبیـین سخت جانی دین در جهان جدید بود. مطالعات جامعه شناختی دین به اسـتفاده وسـیع از تعـابیر و استعارات اقتصادی در توضـیح رفتـار دینـی پرداختنـد و بـا مغالطـه آمیـز خوانـدن تصـورات تـز سکولاریزاسیون ، به ویژه ایده محو دین در زندگی مدرن ، عنوان کردند که دین اهمیت خود را در جوامع مدرن حفظ خواهد کرد. این چرخش بسان تمام چرخش هـای دیگـر نتـایجی تئوریـک و پیامدهایی عملی را با خود به همراه داشت . نتایجی که این مقاله در پی شرح برخی از آنهاست و پس از بیان مختصات این رویکرد نوین بدان کار خواهد پرداخت .
خلاصه ماشینی:
بررسـی جایگـاه و نقـش راهبـردی دیـن در جامعـه هـای آینـده ؛ واکاوی مطالعات جامعه شناختی دین با تأکید بر رویکـرد دیـن به مثابه انتخابی عقلانی 2 عباس اسکوییان ١ * مرتضی رستمی چکیده اغلب اندیشمندان علم الاجتمـاع نقشـی محـوری را در تحلیـل بـرای دیـن قائـل شـده انـد و از برجسته ترین سؤالاتی که در پی پاسخ آن برآمده اند، این بوده است که آینده برای ادیان چـه بـه ارمغان خواهد آورد.
١. افول نظریه سکولاریزاسیون و ظهور نظریه انتخاب عقلانی در دین از هنگامه شکل گیری جامعه شناسی و سال ها پیش از آنکه جامعه شناسی دین به طور خـاص و به عنوان یکی از شاخه های تخصصی این رشته پا گرفته باشد، اکثر جامعه شناسانی کـه بـه تحلیل نقش دین در جامعه پرداخته و دین را همچون دیگر پدیده هـای اجتمـاعی ، موضـوع مطالعات جامعه شناسانه قرار داده بودنـد، بـه نـوعی متـأثر از ایـده سکولاریزاسـیون بودنـد.
متـأثر از چنـین بهـره گیـری هـایی از نظریـه انتخاب عقلانی در تبیین کنش انسانی است که استارک ٢ دست بـه تبیـین دیـن بـه شـیوه ای مشابه می زند و ارتباط رفتار دینی با عقلانیت آدمی را فرضیه می پـردازد و عنـوان مـی کنـد: وقـت آن رسـیده اسـت کـه نظریـه سکولاریزاسـیون را بـه خـاک بسـپاریم ، پـس از قـرن پیشگویی های رد شده و بازنمایی های مردود از گذشته و حال ، اکنون زمان آن است که تز سکولاریزاسیون را به گورسـتان نظریـه هـای باطـل شـده بـریم و در آنجـا زمزمـه خـدایش بیامرزاد را سر دهیم (٢٠٠٠,Finke &Stark ).