چکیده:
تأمل«دربیان»های توضیحی علامه محمدباقر مجلسی ذیل پارهای ازروایات
بحارالانوار، حاکی از نص گرایی و پایبندی او به متون و احادیث و دوری جستن از
تأویلات مخالف ظاهر است.وی مبتنی بر مفاد دستهای از روایات، بر ضرورت تمسک به
نصوص روایی و تسلیم در برابر اخبار، تأکید کرده است و با همین نگرش، در مواضعی از
بحار الانوار، در قبال بعضی از تأویلهای عالمان پیشین حساسیت نشان داده و از این
رو، گاه به نقد آنها پرداخته است؛بر این اساس، در مواردی، برای پرهیز از نسبت دادن
روایتی متعبر به ضعف و سستی-علیرغم ملاحظه مشکلی مفهومی در آن-به مخفی بودن جهت
صدور روایت تصریح کرده و خود به بیان احتمالی در این باره پرداخته و در حقیقت از
این رهگذر، از ورود به حوزه طرد و انکار روایات اجتناب ورزیده است؛جالب اینکه مؤلف
بحار الانوار، به ذو وجوه بودن و بطن داشتن و عدم امکان فهم همه سخنان معصومان(ع)
معتقد است و التزام به این باورهای خطیر را منافی اعتقاد به لزوم احتراز از تأویلات
مخالف ظاهر نمیشناسد.مجلسی درعین حال، در حوضهای تنگ و کم دامنه، طبعا منطق با
دیدگاههای کلامی مورد قبول خود یا ملهم از پارهای دیگر از روایات، عملا به تأویل
و توجیه روایات روی آورده و از این طریق، ضمنا پردهای از نگرش اجتهادی خویش را در
شرح، قبول یا رد روایات بحار الانوار آشکار ساخته است.
خلاصه ماشینی:
"وی مبتنی بر مفاد دستهای از روایات، بر ضرورت تمسک به نصوص روایی و تسلیم در برابر اخبار، تأکید کرده است و با همین نگرش، در مواضعی از بحار الانوار، در قبال بعضی از تأویلهای عالمان پیشین حساسیت نشان داده و از این رو، گاه به نقد آنها پرداخته است؛بر این اساس، در مواردی، برای پرهیز از نسبت دادن روایتی متعبر به ضعف و سستی-علیرغم ملاحظه مشکلی مفهومی در آن-به مخفی بودن جهت صدور روایت تصریح کرده و خود به بیان احتمالی در این باره پرداخته و در حقیقت از این رهگذر، از ورود به حوزه طرد و انکار روایات اجتناب ورزیده است؛جالب اینکه مؤلف بحار الانوار، به ذو وجوه بودن و بطن داشتن و عدم امکان فهم همه سخنان معصومان(ع) معتقد است و التزام به این باورهای خطیر را منافی اعتقاد به لزوم احتراز از تأویلات مخالف ظاهر نمیشناسد.
مجلسی آن گاه در بیان توضیحی خود دربارهاین روایت مینویسد:این یکی از بطون آیه شریفه است و بر طبق آن، مراد از آبادیهایی که در آنها برکت نهادیم، امامان(ع) هستنو؛یا به واسطه تأویل القری به اهل القری یا با توجه به کنایی گرفتن این تعبیر در مورد آنان؛چون آنان مجمع علوماند؛همان طور که پیامبر(ص)فرمود:من شهر علم هستم و علی(ع)دروازه آن است و منظور از«قری ظاهرة»سفیران و خواص یاران آنان هستند که علوم ائمه(ع)را-چنان که در بعضی روایات بدان تصریح شده-به دیگران میرسانند و در پارهای از اخبار روایت شده که مراد، سیر مطمئن و آسوده شیعه، در زمان حضرت قائم(عج)است(همانجا)."