چکیده:
از هنگام تصويب اعلاميه جهاني حقوق بشر گام هاي بسياري در راستاي فراگيرشدن آن برداشته شده و اديان و مكاتب ناگزير از موضع گيري در برابر آن شده اند. جريان هاي فكري اسلامي و انديشمندان مسلمان نيز با رويكردهاي متفاوتي به اين پديده نگريسته و آموزه هاي گوناگوني را طرح كرده اند كه حقوق بشر اسلامي يكي از رايج ترين و برجسته ترين آن ها است. هرچند اين آموزه در چارچوب گفتمان هاي مختلف، معناها و تفسيرهاي متفاوتي يافته است و طيفي گسترده از برداشت ها را در برمي گيرد ولي تفسير محافظه كارانه از آن بيشترين ناسازگاري را با حقوق بشر مدرن دارد. اين رويكرد درپي ارائه صورتبندي خاصي از حقوق بشر است كه با برداشت هاي سنتي از تعاليم و ارزش هاي اسلامي سازگار باشد. اين تفسير بر پيش فرض هايي استوار است كه مهم ترين آن ها امكان حقوق بشر ديني است. نوشتار حاضر در پي تحليل شرايط امكان اين آموزه و دشواري هايي است كه فرا روي آن وجود دارد. از ديدگاه اين نوشتار حقوق بشر اسلامي در معناي خاص گرايانه و محافظه كارانه اش كه مرز هاي جدي و روشني با برداشت پذيرفته شده از حقوق بشر در جهان مدرن دارد، با ناسازواري روبرو است.
خلاصه ماشینی:
3 محافظه کاری اشاره به نگرش و گرایشی دارد که برداشت های سنتی و گذشته از تعـالیم و آموزههای اسلامی را به عنوان تنها تفسیر معتبر از دین می پذیرد و بـه تجـدد و مفـاهیم پدیـدار شده در جهان جدید همچون بیگانه ای می نگرد که در بنیاد با اسلام ناسازگار است .
مقاله حاضر به دنبال بررسی نگرش نخست و پاسخ بـه ایـن پرسـش اسـت کـه برداشـت محافظه کارانه از آموزه «حقوق بشر دینی » برچه شرایطی از امکان استوار و با چه دشواری هایی روبرو است ؟ به نظر می رسد طرح این برداشت با پذیرش مقدماتی امکان پذیر خواهد شد کـه از نظر منطقی ناسازوار و خودشکننده اند.
و از سوی دیگـر بـا اعتقاد به این که متون دینی دربردارنده تعالیمی درباره انسان است کـه بـه طـور مسـتقیم یـا غیـر مستقیم می تواند برداشت ما از حقوق بشر را تحت تاثیر قرار دهد، توجه به آنها را در فهـم حقـوق بشر لازم می داند.
٢. ادعای مرجعیت معرفت دینی نیز نه تنها از ارایه تعریفی مستقل از حقوق بشر و تاسیس نظامی مستقل درباره آن ناتوان است بلکه نمی تواند مبنای محکمی برای توجیه اخلاقی حقـوق بشر، حتی در بین طرفداران یک دین ، فراهم کند.
فرض نخسـت و دوم از محل بحث خارج است زیرا بر فرض نخست اساسا ناسازگاری منتفی است و بر فرض دوم نیز با حقـوق بشر بودن منافات دارد یعنی امکان ندارد خداوند برای بشر حقوقی بیان کند که کاملا با آنچـه خـود یافتـه اسـت ناسازگار باشد.