چکیده:
در این پژوهش به منظور بررسی وضعیت انتشار آلایندگی(CO2) در روابط تجاری ایران، یک شاخص بیوفیزیکی به نام محتوای مستقیم و غیرمستقیم دی اکسیدکربن معرفی میکنیم. این شاخص نشان میدهد به منظور تأمین تقاضای نهایی، چند تن CO2 به صورت مستقیم و غیرمستقیم در اثر تولید محصولات صادراتی و واردات محصولات به کشور منتشر شده است. از آنجا که گزارش سال 2013 آژانس بینالمللی انرژی(IEA)، نشان میدهد که ایران نهمین کشور انتشار دهنده CO2 در جهان است، بررسی محتوای انتشار CO2 در صادرات و واردات ایران در مبادلات تجاری اهمیت مییابد. بنابراین، کانون اصلی این پژوهش، بررسی وضعیت تراز تجاری محتوای مستقیم و غیرمستقیم CO2 در سطح بخشهای اقتصادی و کلان ایران حول دو پرسش اساسی زیر است: نخست اینکه، ایران در سطح کلان واردکننده خالص CO2 است یا صادرکننده خالص CO2؟ و دوم این که، کدام یک از بخشهای اقتصادی بیشترین محتوای CO2 وارداتی و صادراتی را به خود اختصاص میدهند. جدول داده-ستانده اصلاح شده سال 1385 و آمارهای جانبی انتشار CO2 در سطوح بخشهای مختلف اقتصادی همان سال، مبنای سنجش دو پرسش یادشده قرار میگیرد. یافتهها نشان میدهند که ایران در سطح کلان واردکننده خالص CO2 به 179257 هزار تن CO2 است و از میان 27 بخش اقتصادی، بخش «تولید، توزیع و انتقال برق» با 29482 هزار تن بیشترین محتوای CO2 صادراتی و بخش « زغال کک و فرآوردههای نفتی» با 114789 هزار تن CO2 بیشترین محتوای Co2 وارداتی (نهایی و واسطهای) را به خود اختصاص دادهاند. بخش «ماشین آلات و تجهیزات» نیز بزرگترین بخش وارد کننده خالص CO2 به میزان 94263 هزار تن محسوب میشود. از آنجا که در سال 1385، 51 درصد از کل واردات خالص CO2 متعلق به بخش صنعت بوده است، میتوان گفت که واردات محصولات آلاینده نسبتاً ماهیت سرمایهبری داشتهاند. بنابراین، با وجود فرض واردات رقابتی و از نظر ملی و منافع زیستمحیطی داخلی پیشنهاد میشود که حداقل در آیندهای نزدیک واردات این محصولات به همان میزان ادامه یابد؛ زیرا اگر تولیدات داخلی به روش فعلی جایگزین واردات صورت گرفته شود، به انتشار بیشتر CO2 در داخل منجر شده و تخریب بیشتر محیطزیست را به همراه خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
"در راستای چارچوب نظری بخش پیشین ، پایه های آمـاری مربـوط بـه جـدول داده - ستانده و همچنین میزان انتشار CO٢ به تفکیک بخش های اقتصادی و تعدیلات صـورت گرفته در آنها، در این بخش سعی می کنیم ، در راستای هـدف و پرسـش هـای پـژوهش ، محتوای انتشار CO٢ ناشی از صـادرات ، محتـوای مسـتقیم و غیرمسـتقیم انتشـار CO٢ ناشی از واردات نهایی و واسطه ای و تراز تجاری محتوای انتشار CO٢ در سطح بخـش هـا و کل اقتصاد در سال ١٣٨٥ را محاسبه و تجزیه و تحلیل کنیم .
برای پاسخ به این پرسش ، که کدام یک از بخش های اقتصـادی محتـوای مسـتقیم و غیرمستقیم CO٢ صادراتی بیشتری دارند، نتایج نشان می دهد کـه بخـش هـا ی «تولیـد، توزیع و انتقال برق »٢٩٤٨٢ هزار تن ، «استخراج نفت و گاز طبیعی » با ٢٩٢٣٨ هزار تن بیشترین میزان CO٢ را به صورت مستقیم و غیرمستقیم در اثـر تـأمین تقاضـای نهـایی خارجی ، در داخل کشور منتشر کرده اند (سـتون ١).
بـا توجـه بـه آن چـه در ستون ٥ و ٦ جدول ٣، آمده است ، مشخص می شود کـه بخـش هـا ی «فلـزات اساسـی » با٨٤٥٨ هزار تن ، «کک ، فرآورده های نفتی » با ٧٤٤٤ هزار تن ، «تولیـد، انتقـال و توزیـع برق » با ٦٧٩١ هزار تن و «حمل و نقل » با ٦٤٤٦ هزار تن ، بیشترین CO٢ را به صـورت مستقیم و غیرمستقیم در اثر واردات واسطه ای کالا و خـدمات (بـا فـرض تولیـد آ نهـا در داخل کشور) برای تأمین تقاضای داخلی منتشر کرده اند و سهم عمـده ای را در محتـوای CO٢ واسطه ای ایفا می کنند؛ به طـور ی کـه در مجمـوع تقریبـا ٩٠ درصـد از کـل CO٢ منتشرشده در جهت تأمین تقاضای داخلی را در بر می گیرند."