چکیده:
بطور کلی عرفان اسلامی یکی ازشعب معارف اسلامی است که ازقرآن وسنّت واخبار رسیده ازاهل عصمت وطهارت (ع ) گرفته شده است . علم سلوک مبتنی برمجاهدت ها وریاضت ها وصفای قلب است . واین تحقیق کوششی است در جهت (تبیین عرفانی فرهنگ و ادبیات ایلات ایران ، با محورّیت ایل قشقایی)؛ و بررسی تاثیرپذیری سنّت وآداب ورسوم ایلی وقبیله ای از عرفان اسلامی، با پیروی از اصول و مبانی دین مبین اسلام .(بیان مساله ) جهت وصول اهالی ایلات به راه فلاح و رستگاری است .(ضرورت ) ولی بحث از «عرفان در فرهنگ ، ادبیات و آداب رسوم ایلات ایران » یکی از پیچیده ترین وغامض ترین بحث ها وتحقیقات است ، خصوصا ازجهت کمبود منابع ومآخذ اولیّه ، بگونه ای که تاکنون حتّی یک کتاب مستقلّ دراین باب نگاشته نشده تا بتواند گره گشایی کند.(پیشینه و موانع ) لذا نگارنده با این پرسش که « چه رابطه ای بین عرفان وزندگی ایلی و کوچ نشینی وجود دارد؟» (سوال )، و با «فرض ارتباط » (فرضیه )، در مسیر شناسائی این مهم ّ، از آداب و رسوم و ادبیات کهن ایلی و قبیلگی وکوچ نشینی، وهم چنین از اشعار شاعران عارف ایلات ، هم جون میرزا ماذون قشقائی که هدفش ایصال و توصّل به حقیقت بوده است ، استفاده نموده است .(روش ) و به این نتیجه رسیده است که عارفان ایلی بر خلاف عدّه ای که تصوّرشان از انسان این است که به مانند سایر موجودات چند صباحی را به صورت ، در این دیار سیر کنند؛ و می گذرند؛ نیست . بلکه انسانی که انیسش حضرت حقّ بوده است ؛ اینک انیس کثرات شده ، و از وطن اصلی دور افتاده است و باید او را به آن وطن , که قرب الهی است باز گرداند و به سعادت معرفت رساند. و راه چارة آن ، بیدار کردن از خواب غفلت و قیام و حرکت در راه حضرت حقّ است که انسان ها را به رشد و تعالی، سوق خواهد داد.(یافته )
خلاصه ماشینی:
"(شهباز، ١٣٦٧: ١، ١) به طور کلی معلوم نیست از چه زمانی عرفان اسلامی و تعلیم و تعلم علوم مختلف بویژه عرفان در ایل قشقائی رایج شده است ، آنچه مسلم است یکی از دانشمندان ایل که از طایفۀ بیات و معاصر با ظهور پیامبراکرم حضرت محمد (ص ) بوده ، و خدمت حضرت رسول میرسد و چون فرد عارف مسلک بوده و از طریق حق تعالی الهامات غیبی بوی می رسیده ، بعداز ملاقات با پیامبر برحق خدا دین اسلام را بدون چون چرا می پذیرد و بدنبال مسلمان شدن وی ترکان دین خدا را می پذیرند و به سفارش آن عارف یعنی دده قورقود ترکان قشقائی به دین اسلام رو می آورند، آنچه مسلم است این است که قبل از ظهور دین اسلام یگانه پرستی و دین توحید و خداخواهی در بین ترکان وجود داشته ، وبه احتمال قوی قبل از اسلام آنان به دین زرتشتی اعتقاد داشته اند، چراکه به دو اصل متضاد نور و ظلمت درمراسمهای کهن آنان که از طریق روشن نمودن آتش به نمایش می گذارند پیداست ، از جمله در جشنهای عروسی آنان مرسوم بود که در یک فضای باز و وسیع سنگ چینی به شکل استوانه به طول حدود یک متر ونیم درست کرده ودر وسط سنگ چین آتش روشن می کردند، تا نمایش نور وظلمت و حق وباطل را در مدعوین تداعی کنند، باز عروس را موقع ترک منزل پدر اورا بدور اجاق می گردانند و عروس در آخرین بار اجاق پدر را می بوسد وراهی منزل داماد می شود، و دیگر مراسمی از جملۀ چله بدر و کسه گلین که برگرفته از مذهب زرتشتی بوده که در بین قبایل ایل به یادگار مانده است ."