چکیده:
در زمينه زبان قرآن نظرياتي ارائه شده كه اهم آنها نظريه «زبان فطرت»، «زبان عرف عام» و «زبان ويژگي محور و هدايت» است. از آنجا كه هر يك از اين آراء فقط بيانگر يكي از صفات زبان قرآن هستند، برخي انديشمندان نظريه «زبان تاليفي» را ارائه دادند. با پذيرش اين مبنا مي توان يكي از عناصر زباني قرآن را عنصر انگيزش ناميد. در اين نوشتار برآنيم از دو طريق: (1) الهام گيري از اوصاف عام قرآن همچون اعجاز، ذكر و موعظه بودن و (2) از طريق تحليل گزاره هاي قرآني در دو قالب گزارهاي خبري و انشايي، مولفه انگيزش را به عنوان مولفه اي جدايي ناپذير از زبان آن معرفي كنيم. دراين ميان گزاره هاي انشايي از آن جهت كه در محاورات عرفي نيز نوعاً براي ايجاد انگيزه به كار گرفته مي شوند و اساساً كاركردي اينچنين دارند، از تفصيل بي نيازند؛ اما بعد انگيزشي در گزاره هاي خبري قرآني دست كم از چهار طريق بررسي مي شود كه عبارت اند از متكلم بودن خدا (منشا الهي گزاره ها)، انگيزشي بودن نفس خبر و مفاد آن، سياق انگيزشي بيان اخبار و همراهي اين گزاره ها با ادات انگيزشي. در ادامه معرفت بخشي زبان انگيزشي قرآن در تقابل با نظريه ابرازگرا و احساس انگاري زبان دين نيز تبيين مي گردد.
In the present era، Language of the Qur'an is an important issue with a special position among the Quranic researchers and theologians. Some of the most important viewpoints presented in this regard include the theory of “language of inner nature"، "the language of common knowledge" and "Language for direction and guidance”. Although each of these languages is bound to be concise، they maximally express an aspect، attribute or component of the language of the Qur'an، and no more; this prompted some scholars to offer the theory of "compositional language". By accepting this theory، one of the components and elements of the language of the Qur’an، that is the element of motivation، can be identified and presented. The present paper seeks to prove the spread of the element of motivation throughout the Quran and to introduce the component of motivation as an element inseparable from its language .This objective is accomplished in two ways: (1) drawing inspiration from the general attributes of the Quran such as the miraculous character of the Quran، remembrance and invocation of Divine Name، giving glad tidings and warning، exhortation and teleology ( guidance) (2) analyzing the statements of the Quran in two traditional and compositional forms. Meanwhile، compositional statements are typically used in common dialogues to generate motivation and essentially have this function; therefore they do not need elaboration. But the motivational aspect in the Quranic statements are studied in at least four ways including speaking of God (the divine origin of statements)، its motivational traditions and content، its motivational style in conveying traditions and association of these statements with motivational particles. Then، the knowledge- spreading feature of the Quran in contrast to the theory of expressionism and emotionalism of the language of religion is also explained.
خلاصه ماشینی:
"در اینجا، به گونة چکیده و فهرستوار، نمونههایی قرآنی از بهکارگیری این عناصر و ادوات بیان میشود: - تأکید «ان»، مانند فرمودة قرآن در نکوهش تبذیر: «إن المبذرین کانوا إخوان الشیاطین» (اسراء: 27)؛ - «لام» ابتداء، مانند آیة بیانگر اخلاق نبوی: «و انک لعلی خلق عظیم» (قلم: 4)؛ - «اما» شرطی، نظیر آیات: «فأما من أعطی واتقی وصدق بالحسنی فسنیسره للیسری وأما من بخل و استغنی وکذب بالحسنی فسنیسره للعسری» (لیل: 5-10)؛ - «قد» تأکید، مانند آیة «قد أفلح من تزکی» (اعلی: 14)؛ - «سین»، نظیر این فرمودة الهی: «أولئک سیرحمهم الله» (توبه: 71)؛ - ضمیر فصل، مانند آیة «ان ربک هوالخلاق العلیم» (حجر: 86)؛ - حروف ویژة قسم، مانند حرف «واو» در آیه «والعصر إن الانسان لفی خسر» (عصر: 1-2) و حرف «تاء» در آیة «وتالله لأکیدن أصنامکم بعدأن تولوا مدبرین» (انبیاء: 57)؛ - «نون» تأکید خفیفه و ثقلیه، نظیر آیة: «قالت فذالکن الذی لمتننی فیه» (یوسف: 32)؛ - حرف تنبیه «ألا»، مانند آیة: «ألاإن أولیاء الله لاوف علیهم ولاهم یحزنون» (یونس: 62)؛ - حروف زائده که کاربردهای فراوانی دارند، مانند حرف اضافه «لا» در آیة «فلا أقسم بمواقع النجوم» (واقعه: 75) و «من» در سیاق استفهام انکاری: «هل من خالق غیر الله یرزقکم من السماء والارض» (فاطر: 3) و حرف اضافه «باء» در آیة «وما الله بغافل عما تعملون» (بقره: 74)؛ - تکرار فعل، نظیر این فرمودة خداوند سبحان: «وجعلنا نومکم سباتا وجعلنا الیل لباسا وجعلنا النهار معاشا» (نبأ: 9-11)؛ بیتردید آیات و گزارههای خبری یادشده، صرف خبر نیستند و عناصری از انگیزش را با خود دارند.
نتیجهگیری زبان انگیزش هم از پشتوانة کلامی، همسویی آن با اوصاف عام قرآن کریم همچون اعجاز قرآن، یادآورندگی و ذکر بودن آن، بشارتدهی و انذارگری، موعظه بودن و همچنین غایتگرایی (هدایت)، و هم از طریق انتشار وسیعش در گزارههای انشایی و خبری دستکم از چهار طریق که عبارتاند از متکلم بودن خدا (منشأ الهی گزارهها)، انگیزشی بودن نفس خبر و مفاد آن، سیاق انگیزشی بیان اخبار و همراهی این گزارهها با ادات انگیزشی به اثبات رسید."