چکیده:
پارامتر ضمیر اندازی را میتوان همان "محدودیت نیاز به فاعل" در نظر گرفت که در اولین مطالعات زایشی در این زمینه توسط پرمیوتر (1971) مطرح شد (جگلی و سفیر 1991) . براساس این پارامتر زبانهای فاعل تهی (null subject) یا ضمیر انداز (pro-drop) در جملات زماندار میتوانند دارای فاعلهای ناملفوظ باشند و در مقابل زبانهای غیر ضمیرانداز الزاماً ضمیر فاعلی با نمود آوایی دارند. به موجب این پارامتر، زبانهای دنیا در دو گروه عمدۀ زبانهای ضمیرانداز یا فاعل تهی و غیر ضمیرانداز قرار میگیرند. مسئلۀ مهمی که در این مقاله به آن پرداخته میشود این است که زبانهای ضمیر انداز علیرغم اینکه دارای ویژگیهای مشترک هستند رفتار کاملاً یکسانی ندارند و میتوان آنها را در چهار زیرگروه مختلف قرار داد که عبارتند از زبانهای ضمیرانداز ثابت(Consistent null subject)، ضمیرانداز پوچواژهای(Expletive Null-Subject) ، ضمیرانداز نسبی(Partial null subject) و ضمیرانداز کلامی(Discourse Pro-Drop) (روبرتز و هولمبرگ2010). در این مقاله رفتار مشترک زبان-های هر زیر گروه مورد بررسی قرار میگیرد و با توجه به ویژگیهای زبان فارسی، جایگاه این زبان در این طبقهبندی مشخص میگردد. پی بردن به این موضوع در بررسی پدیدههای نحوی در این زبان اهمیت پیدا میکند، بالاخص هنگامی که زبانشناسان سعی داشته باشند پدیدۀ نحوی را به صورتی تبیین کنند که منجر به دست یافتن تعمیمی گردد.
خلاصه ماشینی:
"Italian 1sg bev-o Pin-o ‘I drink’ 2sg bev-i Pin-is ‘You drink’ 3sg bev-e Pin-I ‘She drinks’ 1pl bevi-amo Pin-ume ‘We drink’ 2pl bev-ete Pin-ete ‘You drink’ 3p bev-ono Pin-un ‘They drink’ (Roberts and Holmberg, 2010:6) ٢) مجاز بودن ضمایر آشکار هنگام تأکید: همان طور که در مثال های زیر نشان داده شده است ، حتی در زبان های ضمیرانداز ثابت نیز ضمیر فاعلی هنگامی که خوانش تأکیدی پیدا میکند، بازنمود آوایی دارد.
به عنوان نمونه ، همان طور که در مثال (٢١) مشخص است ، در زبان های ضمیرانداز نسبی (در اینجا فنلاندی)، در صورتی که ضمیر سوم شخص فاعلی توسط موضوعی در بند بالاتر مقید شود، این ضمیر میتواند به صورت اختیاری تهی باشد؛ برخلاف زبان های ضمیرانداز ثابت که در چنین شرایطی اجبارا دارای ضمیر ناملفوظ هستند مگر این که به دلایل کلامی در تقابل با فاعل دیگر قرار گرفته باشند یا تغییر مبتدا صورت گرفته باشد.
در هر صورت ویژگیهای اصلی زبان های این گروه که آنها را از زبان های ضمیرانداز ثابت متمایز میکند عبارتند از: ١) امکان حذف موضوعات اسمی در نقش های متعدد علاوه بر فاعل ٢) عدم وجود نماد مطابقۀ شخص روی فعل به طور کلی بر اساس ویژگیهایی که از انواع مختلف زبان ها ارائه شد، میتوان زبان ها را از نظر درجۀ آزادی ضمیراندازی به صورت زیر مرتب کرد: غیرضمیرانداز⊃ضمیرانداز پوچ واژه ای⊃ضمیرانداز نسبی⊃ ضمیرانداز ثابت ⊃ ضمیرانداز کلامی زبان های ضمیرانداز کلامی که در انتهای این پیوستار قرار گرفته اند و دارای بیشترین درجۀ آزادی ضمیراندازی هستند برخلاف زبان های ضمیرانداز نسبی و ثابت علاوه بر فاعل ، ناملفوظ بودن مفعول ارجاعی را نیز مجاز میدانند."