چکیده:
واژة «قسمت» و عبارتهای هممعنای آن مفاهیم عجینشده در فرهنگ فارسی هستند که بهکاربردن صحیح و فهم آنها نیاز به تعمق و بررسی دارد؛ ازاینرو، در این پژوهش کوشیدیم تا نگاهی زبانی ـ تاریخی به باور تقدیرگرایی در جامعة ایران بیندازیم و با بهکاربردن نظریة اسنادی به بررسی دقیقتر این باور بپردازیم؛ بنابراین، در 4 ماه، 280 موقعیت گفتمانی از افراد با گروههای سنی، سطح تحصیلات و مشاغل مختلف گردآوری شد. سپس، با استفاده از مدل هایمز (1967) تفکر تقدیرگرایی واکاوی شد و معنای مفهوم قسمت و واژگان همنشین با آن بررسی شد. افزون بر این، با بهرهگیری از فرهنگکاوی این باور در جامعه، «زباهنگ جبرگرایی» را معرفی کردیم و نشان دادیم که میتوان مفهوم «قسمت» را فصل مشترک دو زباهنگ «جبرگرایی» و «صراحتگریزی» دانست. در مجموع، نتایج این پژوهش نشان داد تقدیرگرایی با سن رابطهای مستقیم و با تحصیلات رابطهای معکوس دارد.
خلاصه ماشینی:
"گفتمان شناسی «قسمت » در زبان و فرهنگ مردم ایران رضا پیش قدم ١، آتنا عطاران 2 چکیده واژة «قسمت » و عبارت های هم معنای آن مفاهیم عجین شده در فرهنگ فارسـی هسـتند که به کاربردن صحیح و فهم آنها نیاز به تعمق و بررسی دارد؛ ازاین رو، در این پژوهش کوشیدیم تا نگاهی زبانی ـ تاریخی به باور تقدیرگرایی در جامعۀ ایران بیندازیم و بـا بـه کـاربردن نظریـۀ اسنادی به بررسی دقیق تر این باور بپردازیم ؛ بنابراین ، در ٤ ماه ، ٢٨٠ موقعیت گفتمانی از افراد با گروه های سنی، سطح تحصیلات و مشاغل مختلف گردآوری شد.
استفاده از عبارت هایی مانند «لابد قسمت نبوده »، «تا قسمت چی باشه » یا واژة «قسمت » کـه در محاوره های روزانۀ افراد گروه های سنی مختلف به ویژه افراد مسن در ایران شنیده مـیشـود، نـه تنهـا نشان دهندة عجین بودن این واژه با فرهنگ فارسی ـ اسلامی ایران است ، بلکه بازتابی از اعتقـاد و بـاور ایرانیان به تقدیرگرایی/ جبرگرایی ١ است که بدون تردیـد درک ایـن مفهـوم بـدون شـناخت فرهنـگ فارسی کاری بسیار دشوار است ؛ بنابراین ، در این تحقیق قصد بر آن است تـا بـا نگـاهی بـه تاریخچـۀ تقدیرگرایی در زبان فارسی به واکاوی عملکرد واژة « قسمت » در زبان فارسی بپردازیم .
معمولا بین لحن و «نوع گفتمان » ارتباط مستقیمی وجود دارد؛ اما برقراری چنین ارتبـاطی ضـروری نیسـت ؛ زیرا، گاهی اوقات لطیفه ای با لحن طعنه آمیز بیان میشود یـا شخصـی بـا لحـن تهدیـدآمیز بـه دیگری تسلیت میگوید؛ بنابراین ، آنچه اهمیت دارد این است که لحن با تغییر در هر یک از دیگر عوامل متغیر خواهد بود (پیش قدم و کرمانشاهی، ١٣٩٤)."