چکیده:
یکی از موضوعات نسبتاً جدید در قلمرو رشته بزه دیده شناسی حمایتی در سطح ملی و بویژه بین المللی ، مطالعه و بررسی گونه هاي خاص بزه دیدگی است. بر این پایه، شایسته است که یک گرایش جدیدي بزه دیده » در زمینه بزه دیده شناسی حمایتی راجع به بزه دیدگان آسیب پذیر(خاص) تحت عنوان
ایجاد شود که بایستی از یک نوع سیاست جنایی افتراقی بر مبناي « شناسی حمایتی افتراقی و متناسب با نیازها و مشکلات خاص این دسته از بزه دیدگان تبعیت کند. به همین « تبعیض مثبت » اصل منظور، مقاله حاضر ضمن بررسی اجمالی مفهوم بزه دیدگان آسیب پذیر و گونه هاي خاص حمایت از آنان بر اساس سیاست جنایی افتراقی در قسمت مقدماتی در صدد پاسخ به این سوأل اساسی است که آیا مسأله ضرورت حمایت ویژه از بزه دیدگان آسیب پذیر در آموزه هاي علوم جنایی و نیز قوانین موضوعه ایران جایگاهی دارد؟ در پاسخ، می توان اینگونه نتیجه گیري کرد که اگرچه در اکثر آموزه هاي علوم جنایی- مورد اشاره در این مقاله- به طور صریح و مستقیم به مسأله حمایت از بزه دیدگان و بویژه بزه دیدگان آسیب پذیر و حمایت افتراقی از آنان پرداخته نشده است ولی با این وجود، اغلب می توان از طریق برداشت ضمنی و غیر مستقیم بین آموزه هاي علوم جنایی و مضامین و محتواي آنها با مسأله ضرورت حمایت ویژه از بزه دیدگان آسیب پذیر رابطه منطقی برقرار کرد. به عبارت دیگر، دلایل
توجیهی حمایت از بزه دیدگان آسیب پذیر در بطن مضامین و محتواي هر یک از شاخه هاي مذکور نهفته است.
خلاصه ماشینی:
بنابراین ، بزه دیدگان آسیب پذیر اشخاصی هستند که به دلیل داشتن وضعیت و ویژگی خاص فردی و یـا قرار گرفتن در موقعیت استثنائی، به طور دائمی یا موقت ، از محافظت و مراقبـت خـویش در قبـال سـوء استفاده ها و بهره کشی های گوناگون جسمی، روانی، عاطفی، اقتصادی، اجتماعی و جنسی ناتوان بوده و نیازمند برخورداری از خدمات و تدابیر حمایتی ویژه هستند؛ به گونه ای که اگر این وضـعیت و ویژگـی در آنها وجود نمی داشت و یا آن موقعیت برای آنان بوجود نمی آمد، یا بزه دیده واقع نمی شدند و یا احتمـال بزه دیدگی و در معرض خطر قرار گرفتن شان کمتر می بود.
٢- حمایت کیفری شکلی افتراقی؛ این نوع حمایت را می توان به دو نوع تقسیم کرد: نخست ، حمایت حقوقی و قضایی؛ منظور آن دسته از حقوق و امتیازاتی است که بزه دیدگان بایستی در فرآیند دادرسی کیفری (از زمان کشف جرم و اعلام بزه دیدگی تا اجرای حکم و نیز جبران ضرر و زیان) از آنها بهره مند شوند مانند رعایت احترام به منزلت بزه دیده، ارائه دیدگاهها و نگرانیهای بزه دیدگان، تأمین امنیت بزه دیده، آگاه سازی بزه دیده از حقوق خود، فراهم کردن ساز و کارهای جبران خسارات.
بنابراین ، لزوم توجه به بزه دیدگان آسیب پذیر و حمایت از آنان در ابعاد گوناگون (جرم انگاری، تشدید مجازات و غیره) در حقیقت ، بیانگر احترام و ارج نهادن به اجرای عدالت قضایی و غیر قضایی –که از دغدغه های عمده حقوق کیفری است - می باشد.