چکیده:
ارتکاب برخی جرایم در جامعه ، آنچنان سبب بر هم خوردن نظم و امنیت جامعه میشود که عامـه مـردم از هیئت حاکمه انتظار دارند بدون تقاضای افراد، مرتکبین را تعقیب کند. این جرایم ، غیرقابل گذشت نام دارند و شاکی خصوصی (متضرر مستقیم از جرم که شکایت کیفری کرده است )، علیالاصـول در فراینـد تعقیب مرتکبین آن ها، نقشی ایفا نمیکند. اما قانون گذار بنا به مصالحی همچون گسـترش گذشـت در جامعه و کاهش اثرات سوء مجازات بر مجرم ، به خواست بزه دیده در این جرایم ، توجه نموده است . بـا مطالعه سیاست حاکم بر قوانین داخلی، درمی یابیم ، علیرغم نقش گسترده شاکی خصوصی که برخی از آن ها سبب تضییع حقوق متهم می شود، اثر بخشی به اراده او در مواردی، مشروط به موافقت دادگاه می باشد. بنابراین میتوان گفت شاکی خصوصی در دادرسیهای جزایی جرایم غیـرقابـل گذشـت ، نقـش فرعی دارد.
خلاصه ماشینی:
"الف ) قرار بایگانی پرونده : در جرایم غیرقابل گذشت که شاکی ندارد و یا شاکی گذشت کرده اسـت و جرم از جرائم تعزیری درجه هفت و هشت بوده و متهم فاقد سابقه محکومیت مـؤثر کیفـری باشـد، بـا رعایت شرایط مقرر قانونی مقام قضائی میتواند پس از تفهیم اتهام با ملاحظه وضع اجتمـاعی و سـوابق متهم و اوضاع و احوالی که موجب وقوع جرم شده است و در صورت ضرورت با أخذ التزام کتبی از مـتهم برای رعایت مقررات قانونی، فقط یک بار از تعقیب متهم خودداری نمایـد و قـرار بایگـانی پرونـده صـادر میگردد.
ک ب ) قرار منع و موقوفی تعقیب : بنا بر ماده ١٠٤ قانون جدید شاکی میتواند به قرارهـای صـادره از سوی دادرس از جمله توقف تحقیقات صادره با موافقت دادستان در جرائم تعزیری درجـه چهـار، پـنج ، شش ، هفت و هشت (تحقیقات در این دسته جرایم مستقیما توسط دادگاه صورت میپذیرد)، که با انجـام ٧٥ تحقیقات لازم ، مرتکب آن معلوم نبوده و دو سال تمام از وقوع جرم گذشته ، در مهلت مقرر اعتراض کرده و هرگاه هویت مرتکب را به دادستان اعلام کند به دستور دادستان موضوع مجددا تعقیب میشود.
ج ) قرار تعلیق تعقیب : از جمله نقشـهای شـاکی در مراحـل نهـایی تحقیقـات در دادسـرا در جـرایم 76 غیرقابل گذشت ، آن است که به موجب ماده ٢٨٣ قانون جدید، پس از صدورکیفرخواست و قبل از ارسال به دادگاه ، هرگاه شاکی در جرائم غیر قابل گذشت ، رضایت قطعی خود را به دادستان اعلام کند، دادستان در صورت فراهم بودن شرایط صدور قرار تعلیق تعقیب (در جرائم تعزیری درجه شش ، هفت و هشت کـه مجازات آنها قابل تعلیق است )، میتواند از کیفرخواست عدول و تعقیب را معلق کند و به استناد بند الـف ماده ٣٨ ق ."