چکیده:
در نکاح دائم، زوجین بواسطهی قرابت سببی که بین آنها ایجاد میشود از یکدیگر ارث میبرنددر نکاح منقطع، زوجین علیالاقاعده از یکدیگر ارث نمیبرند. سوالاتی در این زمینه مطرح می¬شود؛ آیا اصولا ماهیت نکاح منقطع با شرط توارث سازگار است یا خیر؟آیا شرط توارث صحیح و نافذ بوده و با احکام آمره ارث در تعارض نمی¬باشد؟در این خصوص بین فقهاء امامیه چهار نظر اصلی وجود دارد که البته قول به عدم جواز مشهور است. قول دیگر می گوید مانند نکاح دائم ارث در نکاح منقطع نیز ثابت است حتی اگر شرط بر عدم ارث بری کنند، شرط باطل است و این قول منسوب به ابن براج است و ما ثابت خواهیم کرد که این قول هیچ قائلی ندارد و حقوقدانان به اشتباه گفته اند که در این مساله چهار قول وجود دارد. قول سوم می گوید اگر شرط سقوط نکنند ارث میبرند و اساس عقد اقتضای توارث دارد. این قول مورد نظر سید مرتضی و ابن ابی عقیل می باشد. قول چهارم این است که اساس عقد نکاح منقطع اقتضای توارث ندارد ولی اگر شرط کنند، ارث میبرند و اگر شرط نکنند ارث نمیبرند و طبیعت عقد اقتضای توارث ندارد. هدف مشخص ما دراین تحقیق، تبیین ماهیت نکاح منقطع و همچنین جواز شرط توارث با حفظ ماهیت منقطع بودن نکاح و اثبات صحت شرط توارث است. نهایتا به این نتایج دست یافتیم که شرط توارث ضمن عقد، خالی از ایراد است.
خلاصه ماشینی:
"اهمیت و ضرورت انجام تحقیق در خصوص مساله فوق بین فقهاء امامیه چهار نظر وجود دارد که البته قول به عدم جواز مشهور است اما اکثر حقوقدانان این شرط را با توجه به ماده 940 قانون مدنی قابل قبول نمی دانند ولی با توجه به اینکه بین فقهاء شکل گسترده ی وجود چنین شرطی به وجوه مختلف صحیح دانسته شده است بررسی و تحقیق بیشتر در این خصوص از جهت ارزیابی مطابقت مواد قانونی یا مستندات فقهی بسیار ضروری به نظر می رسد.
و همچنین به این موضوع در کتب فقهی قدماء اشاره شده است مانند ابن براج در کتاب المهذب، شهید ثانی در شرح لمعه و مسالک الافهام و مرحوم نجفی در جواهر الکلام و میرزای قمی در کتاب جامع الشتات و در بین معاصرین نیز حضرت امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله و شهید مطهری در کتاب نظام حقوق زن در اسلام به مساله اشتراط ارث در نکاح منقطع پرداخته اند.
از طرفی برخی صاحب نظران معاصرنیز بر جواز چنین شرطی فتوا داده اند: در صورت مرگ زن یا شوهر در ازدواج دائم هر کدام از دیگری ارث میبرد؛ ولی زن و شوهری که با هم ازدواج موقت نمودهاند از یکدیگر ارث نمیبرند، مگر در صورتی که ارث بردن را در ضمن عقد موقت شرط کرده باشند، که در این صورت بنابر احتیاط با سایر ورثه مصالحه شود و ورثه زن را راضی نمایند."