چکیده:
نوشتار حاضر در چند محور رهیافت علامه طبرسی به مقوله جبر و
اختیار را از نظر گذرانیده است . در بخش نخست محورهای فکری
نظرگاه جبراندیشی در گستره مجمع البیان طرح شده است ، در بخش
دوم دلایل مورد استناد علامه طبرسی در مقام اثبات تفکر اختیار ذکر
شده است، در بخش سوم چگونگی رفع تناقک ااهری میان اندیشه
اختیار با سایر آموزه های نظام اعتقادی اسلام در رویکرد تفسیری علامه
طبرسی به بحث گذاشته شده، و بخش پایانی یادآور کاستی هایی است
که در پردازش و ارزیابی هایی موضوع جبر و اختیار در مجمع البیان
دیده می شود. در پایان چنین بدست آمده است ک ه رویکرد علامه
طبرسی در این مقوله صرفاا قرآنی است، و هر چند به خوبی مسئله جبر
و اختیار را انعکاس داده است اما کامل نیست.
خلاصه ماشینی:
در پایان چنین بدسـت آمـده اسـت کـه رویکـرد علامـه طبرسی در این مقوله صرفا قرآنی است ، و هر چند به خوبی مسئله جبـر و اختیار را انعکاس داده است اما کامل نیست .
با بررسیهای انجام گرفته حول محور جبـر و اختیـار روشـن مـیگـردد کـه علامه طبرسی به صورت وسیع مباحث کلامی را در گستره تفسیرش بازتابانیـده ، امـا آیـا این مسئله میتواند به این معنا باشد که وی لزوما از قواعـد کلامـی بـرای تبیـین چنـین مقوله ای بهره برده است ؟ آیا پردازش گسترده موضوع کلامـی جبـر و اختیـار بـه همـراه روش خاص کلامی انجام گرفته است ؟ نقد مولفه های فکری مشرب جبرگرایانه علامه طبرسی در بخش های مختلف اثر تفسیری خود به تناسب موضـوعات مـرتبط با اندیشه جبرگرایانه ، به بیان آراء و ادله جبرگرایان و نقد آنهـا پرداختـه اسـت .
برداشت دیگری که علامه طبرسی با نظر به فحوای آیه کوشـیده تـا بـی پایـه بـودن معنای برگزیده مشرب جبرگرایانه را اثبات نماید تفسیری عقلانی از نوع بیـانی اسـت کـه خداوند در القای این معنا برگرفته است .
(218 علامه در ادامه نوع تفسیری که مشرب جبرگرایانه بر اسـاس نگـرش خـاص خـود از این آیه بدست داده را از حیث عقلی مخدوش میداند؛ زیرا جبرگرایان وسع را بـه معنـای حلال گرفته اند و در تفسیر آن آورده اند: خداوند تکلیف نمیکند مگـر بـه چیـزی کـه در خور انسان و برای او حلال باشد، و معنای «وسع » را حلال گرفته اند (همان ).