چکیده:
اخباریان، در قرون اخیر، بر گروهی از عالمان اطلاق میشود که نسبت به اخبار رسیده از معصومان: توجه ویژه نشان میدهند. در این میان، دیدگاه این گروه نسبت به علم رجال و ارزش آن در خور تأمل است. آنچه مشهور است، رویکرد منفی اخباریان به علم رجال و انکار نیاز به این دانش از سوی آنان است. شاید مخالفت اخباریان با علم درایه و در پی آن، تنویع حدیث و از سوی دیگر، رابطه تنگاتنگ میان علم درایه و دانش رجال همگان را بدین باور واداشته است. این پژوهش در صدد است که مشخص کند اخباریان به طور مطلق منکر علم رجال نبودهاند. تألیفات رجالی و گاه بررسی سندی روایات توسط آنان، این مدعا را تأیید میکند که آنان خود، منهج رجالی خاصی را داشتهاند و در قبال آن اهداف خاصی را دنبال میکردند.
خلاصه ماشینی:
در حقیقت، اخباریان سبک نوینی را در رجال و بررسی حدیث بر اساس وثاقت راوی پی ریختند؛ زیرا در حکم به وثاقت راوی تنها به نصوص رجالی اکتفا نکرده و راههای دیگری را نیز برای اثبات وثاقت راوی مطرح نمودند؛ از آن جمله میتوان به مواردی همچون «راوی از اصحاب اجماع باشد»، 5 بحوث فی فقه الرجال، ص52.
2 محمد امین استر آبادی برای اثبات صدور حدیث از معصوم، به نوعی از علم رجال استفاده کرده و چنین آورده است: یکی از قراینی که بر صدور روایات از ائمه( دلالت دارد، این است که راوی در زمره کسانی باشد که به اصحاب اجماع معروفاند.
3 اخباریان به اسناد حدیث به عنوان معیاری مهم در ارزیابی آن اهتمام ورزیده و بر این اساس فتوا میدادند؛ چنان که مرحوم مجلسی به نقل از شیخ صدوق در بیان علت حذف اسانید در کتاب من لا یحضره الفقیه میگوید: اسانید اخبار را حذف کردم، با وجود گفتۀ قال الصادق( و قال الباقر(، تا مبادا طرق او و سند او موجب زیادت حجم کتاب شود و در نتیجه سبب بیرغبتی گردد؛ هر چند خبر با سندهای بسیاری نزد من موجود بود.
_ ارزیابی حدیث به شیوه متأخران پس از قرن هفتم و با پذیرش تقسیم اربعه حدیث، از سوی بسیاری از فقیهان و محدثان، برخی از اخباریان با وجود اذعان به اعتبار روایات کتب اربعه، به ارزیابی جوامع حدیثی بر این اساس پرداختند؛ به عنوان نمونه علامه مجلسی، در کتاب گرانسنگ مرآة العقول طبق اصطلاح متأخران، به ارزیابی تک تک روایات الکافی پرداخته و با تعابیری کاملا مختصر، اما بسیار گونه گون اقسام روایات الکافی را مشخص کرده است.