چکیده:
زمان روايي يا به تعبير ژِرار ژِنت زمان داستاني، در انتقال مفاهيم، شخصيتپردازي و توصيف نقشي غير قابل انكار دارد. استفاده از مولفه هاي زمان روايي و لايههاي مختلف زمان، از بارزترين ويژگيهاي رمان دو جلدي سيمين دانشور به شمار ميرود. در اين پژوهش، نويسندگان با روش استقرايي، مولفههاي زمان روايي را در سه مقوله نظم، تَداوم و بَسامد در رمان دو جلدي «جزيره سرگرداني» و «ساربان سرگردان» سيمين دانشور مورد بحث و بررسي قرار دادهاند. تحليل اين دو رمان، نشان مي دهد كه زمانِ كرنولوژيك جاري در كل اثر، حوادث و اتفاقات حدود چهار سال زندگي اشخاص رمان را دربرمي گيرد. گذشته نگري به عنوان وجهِ غالب داستان، ابزار اصلي سبك روايي نويسنده به شمار مي رود كه در اين بين گذشته نگري دروني، با مرور ذهنيِ خاطرات شخصيت هاي اصلي، اغلب براي ترسيم روابط بين شخصيت ها و كُنش فردي و اجتماعي شان استفاده شده است. زمان پريشي آينده نگر گرچه سهم اندكي در دو رمان مذكور دارد اما تصويرگر آشفتگي هاي روحي و دغدغه هاي شخصيت هاي داستان است. شتاب مثبت كه اصلي ترين مولفه آن در داستان ها، گفتگو است، دانشور از آن به بهترين شكل براي نشان دادن حالات دروني شخصيت ها استفاده مي كند. بسامد مفرد، ديگر عنصر روايي غالب در رمان است كه منجر به شتاب مثبت شده است. بسامد مكرر و بسامد بازگو نيز براي تاكيد بر عادات و ويژگي هاي شخصيتي در دست نويسنده است.
خلاصه ماشینی:
"به وضوح می توان در جای جـای رمـان مشـاهده کرد که دانشور به هیچ وجه خطی بودن زمان داستان را نمی پذیرد و در حرکت زمانی رمان ، از زمان تقویمی به زمان متن ، دست به تنوع های زیـادی زده اسـت کـه در مـوارد زیـر بـه صورت جداگانه به آن اشاره می کنیم : گذشته نگر یا فلش بک (flashback)، واژه ای است که از سینما وارد روایت شده است و اکنون برای توصیف هر صحنه یا اپیزودی در یک نمایش ، رمان ، داسـتان یـا شـعر اسـتفاده می شود.
می توان در نمودار زیر بسـامد تداوم یا دیرش زمانی را در دو جلد رمان سیمین دانشور مشاهده کرد: شتاب منفی شتاب مثبت شتاب ثابت نمودار تداوم رمان در دو جدول زیر نیز دو جلد رمان ، به تفکیک فصل ها و بخش ها تقسیم شده اسـت و بر اساس تعداد گذشته نگری ها و عواملی که بر شتاب زمان داستان می افزود یا از شـتاب آن می کاست با معیار شتاب ثابت ١٦، شتاب فصل ها را به صورت جداگانه بررسی کرده ایم البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که ، عنصر شتاب و عوامل شتاب دهنـده و کـاهش دهنـدة شتاب را در مجموع فصل ها بررسی و نمودار و درصد آن در بـالا نشـان داده شـد."