چکیده:
در میان جریان های گوناگون ترانه سرایی فارسی در فاصلة تاسیس رادیـو (١٣١٩) تا ١٣٥٧، دو جریان ترانة سنت گرا و ترانة نوین بیش از سایر جریان ها بـه کـلام ترانه اهمیت داده اند. از این رو، محور اصلی این پژوهش بررسی تطوّر کلام ترانة فارسی از طریق تحلیل ترانه های ده ترانه سرای شـاخص ایـن دو جریـان اسـت . نتیجة پژوهش نشان می دهد که ترانه های سنت گرای رادیویی ، به ویژه ترانـه هـای گلها به دلیل وجود ضوابط خاص حاکم بر رادیو، تا مدت ها بر شـیوه و اسـلوبی واحد سروده شده و به نـوعی ادامـه دهنـدة سـنت هـای شـعر فارسـی در قالـب ترانه اند؛ این در حالی است که ترانه هـای نـوین بـا تاثیرپـذیری از شـعر معاصـر فارسی و تحولات سیاسی ـ اجتماعی زمان خود به مرور تغییرات سـبکی مهمـی را در ترانه ایجاد کرده اند.
خلاصه ماشینی:
"بهــار زیبا می شه لاله و گل وامیشه وقتی که خــنده روی لب تو پیدا می شه پنجــره ای ز باغ گـل رو به دلم وا می شه تا تو ز ره میرسی چه شور و غوغا می شه بـه محــبتی بده "فـریبم " (٣) که تو شهرعاشقی "غریبم " (٣) منــم و دلـی ز غم "پریشون " (٣) بیا که یه روز میشی "پشیمون " (٣) دلـم به سیـنه ز غمت نغمه بپا می کنه نی شکسته هوس ساز و نــوا می کنه نوای بلبل چمن رو غرق صفا می کنه صـدای پایت دلمـو نغمه سرا می کنه (پنجره ای به باغ گل / بیژن ترقی ) در بیشتر موارد، آمیختگی زبان رسمی و محاوره ساختار زبانی این ترانه ها را مخـدوش کرده و انسجام و یکدستی آنها را از بین برده است ؛ اما به هر روی ، چنین تجربـه هـایی ، آن هم در فضای رسمی و ادبی آن روزها، زمینه را برای شکوفایی زبان محاوره در ترانة نـوین فراهم کرد: پاییزه برگ گل میریزه / مهتاب پاییزی چه زیباست / روشن از آن دنیای دلهاست برجا بمان ستاره کامشب سحر نداره / با ماه آسمانی ماه من امشب بیداره گرچه خزان رسیده ، بخت گل آرمیده / در قلب ما بهاره ،گلهای شادی دمیده نوگل من تویی گرچه شد مهرگان / با تو بس لاله ها بشکفد در خزان (مهتاب پاییز / تورج نگهبان ) ٢-٢ ویژگی های فکری و محتوایی ترانة سنت گرای فارسی ترانه های دوران مشروطیت ، به ویژه ترانه های عارف قزوینی و ملک الشعرای بهار با تـأثر از جریان "شعر مشروطه " با اجتماع و تحولات آن همگام و همراه بود و در برانگیختن افکـار عمومی و به پیروزی رساندن جنبش مشروطیت نقش مهمی داشت (آرین پـور، ١٣٥١، ج٢/ ٣٥٥-٢٤٩)؛ همین مسأله ، حاکمیت وقت را بر آن داشت تا نگاه حساس تری به موسـیقی و بالأخص کلام آن داشته باشد."