چکیده:
مقوله نوسازی و توسعه یکی از مهمتـرین موضـوعات در بررسـی تـاریخی - اقتصـادی و جامعـه شناختی یک منطقه به شمار میآید. فرایند نوسـازی و توسـعه در خوزسـتان دارای تـاثیری عظـیم در حیات سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی ساکنین آن و حتی کشور بـوده اسـت . زمینـه های ایـن توسعه در سال ١٣٠٦ق / ١٨٨٨م ، در دوره ناصرالدین شاه قاجار و با صدور فرمان آزادی کشـتیرانی در کارون آغاز شده و سپس با کشف و استخراج نفت در سال ١٩٠٧م در مسجدسلیمان ، ادامـه یافـت . هدف این پژوهش این است که زمینه های توسعه خوزستان را با تاکید بر دو عامل صدور فرمان آزادی کشتیرانی در کارون و کشف و استخراج نفت در خوزستان ، مورد بررسی و کاوش قرار دهد. روش کـار در این پژوهش توصیف و تحلیل اطلاعات تاریخی منابع دست اول است .
خلاصه ماشینی:
"ولی پس از صدور این فرمـان ، حاج معین التجار بوشهری، در همان سال شرکتی به نام ناصری بـرای کشـتیرانی در کـارون تأسیس کرد و بازارها و کاروانسراهایی بنا نمود و بمناسبت شرکت ناصـری کـه بـه نـام شـاه مزبور تأسیس شده بود، شهر اهواز به "ناصـری" موسـوم شـد٢٤ و ایـن رونـق آرام آرام تجـار شوشتر و دزفولی و نقاط دیگر ایالت را به مهاجرت بـه آن تشـویق کـرد.
اما همه ی این هـا در سطح جزیره و در چندین روستا پراکنده بودند و در هیچ کجای آبادان تراکم جمعیتی بـه صورت شهر وجود نداشت ٣٨ اما این دو نقطه پس از چند سال به یکـی از مـدرنترین منـاطق خاورمیانه تبدیل شده و از سایر شهرهای ایران متمایز شـدند؛«آنچـه در وهلـه اول آبـادان و مسجدسلیمان را متمایز میکرد.
از آن جایی که شرکت نفت برای توسعه ی کار خود به نیـروی کـار فراوان احتیاج داشت ، آرام آرام بسیاری از این افراد به سمت محل های استخراج نفـت جـذب شده و به استخدام شرکت درآمدند و سپس زمینه برای یکجانشـینی آن هـا و ایجـاد شـرکت شهرهای نفتی فراهم شد.
امکانات ارتباطی چون توسعه بنـادر، جـاده هـای شوشـه و راه آهن به وجود آمد و ارتباط بین نقاط مختلف ایالت و حتی کشـور را توسـعه داد و همچنـین توجه بیشتر دولت مرکزی ایران و همچنین قدرت های خارجی چون انگلستان بـه خوزسـتان را در پی داشت ."