چکیده:
تحقیق حاضر در راستای پاسخ به این پرسش اساسی است که «تغییرات درونمایه و جوهر اجتماعی فرهنگی، متن ومحتوی بخش نخست منظومهحیدربابایه سلام درمقایسه با بخش دوم آن چگونه است؟» تحقیق حاضر از نوع مطالعات ناهمزمان یا تاریخی است که با بهرهگیری از روشهای اسنادی و تحلیل محتوی به مقایسه بخش نخست و دوم منظومه حیدربابایه سلام از دیدگاه مردمشناسی میپردازد. در این مقاله جلوههای فرهنگ عامه درمنظومه نخست حیدربابایه سلام درمقایسه با بخش دوم آن، از دید مردمشناختی مورد تحلیل قرارگرفته است. رویکردهاینظری استفاده شده دراین تحقیق نظریات ترنر ازانسانشناسی نمادین و تفسیری و رویکرد شخصیتی فروید میباشد.
به طور کلی محتوی بخش نخست منظومه حیدربابایه سلام، فضایی نوستالژیک است؛ که در نتیجه دوری چندین ساله شاعر از زادگاه اصلی خود شکل گرفته است. درمنظومه نخست در تصاویری که شاعر ارائه میدهد شور و حال دورانکودکی و جنب و جوش آن دوران به وضوح نمایان است، حال آنکه از بند 45 منظومه نخست حیدربابایه سلام، شعر رنگ و بوی پیری و نصیحتگونه به خود میگیردکه این حالت در منظومه دوم حیدربابایه سلام بیشتر خود را نشان میدهد، همچنین عناصر فرهنگ عامه در منظومه نخست حیدربابا بسیار غنیتر و پربارتر از منظومه دوم میباشد. اعتراض و شکایت شاعر در منظومه نخست حیدربابایه سلام بیشتر ازپیری و مرگ انسانها بوده حال آنکه درمنظومه دوم حیدربابایه سلام این اعتراض شاعر به تجددگرایی و به تبع آن تغییر در هنجارها و ارزشهای حاکم آن میباشد. در این مقاله چگونگی تغییرات در ارزشها و هنجارها در دو منظومهی نخست و دوم حیدربابایه سلام به طور ویژه با فرایند چهار مرحلهای درام اجتماعی ترنر بررسی شده است.
The current research is an answer to the fundamental question about "the changes in the core, social-cultural essence, the text and the content of the first chapter of HeydarBabayeh Salam anthology. The current research is a type of non-contemporary or historical study which makes a comparison between the first and the second chapters of the anthology from an anthropological perspective, utilizing documentary method and content analysis. In this article, the aspects of the folklore culture in the first and the second chapters of HeydarBabayeh Salam anthology are compared from an anthropological perspective. The theoretical framework which is used in this research consists of Kardiner's theory of "culture and personality", Turner's theory of "Symbolic and Interpretive Anthropology" and Freud's "personality approach". In general the content of the first chapter of HeydarBabayeh Salam anthology has a nostalgic setting, which is the result of the poet's long estrangement from his birthplace. In the first anthology in the images that the poet represents, childhood dynamic and happiness is clearly visible. In contrast, from the 45th stanza of the first chapter of HeydarBabayeh Salam anthology the mood of the poem gradually inclines towards senescence and advice like tone. This condition becomes more predominant in the second anthology; also in the first anthology the elements of folklore culture are more ample and abundant than the second anthology. Objection and demurral of the poet in the first anthology is mostly affected by the nature's cruelty (aging and death of human beings) contrasting with the fact that in the second anthology of HeydarBabayeh Salam this objection shifts to modernism, the norms and the predominant values of that time. In this research the quality of the changes in the values and norms in two anthologies of HeydarBabayeh Salam has been specially analyzed within four stage process of Turner's social drama.
خلاصه ماشینی:
"درمنظومه نخست در تصاویری که شاعر ارائه میدهد شور و حال دوران¬کودکی و جنب و جوش آن دوران به وضوح نمایان است، حال آنکه از بند 45 منظومه نخست حیدربابایه سلام، شعر رنگ و بوی پیری و نصیحتگونه به خود میگیردکه این حالت در منظومه دوم حیدربابایه سلام بیشتر خود را نشان میدهد، هم¬چنین عناصر فرهنگ عامه در منظومه نخست حیدربابا بسیار غنیتر و پربار¬تر از منظومه دوم میباشد.
نتایج و یافتهها جدول (1): عناصر شاخص فرهنگ مردم آذربایجان در بخش نخست منظومه حیدربابایه سلام بند مصرع متن رده بندی 7 1 «حیدربابا، ایگیت امک ایتیرمز» (مثل) 8 3 «عاشیق رستم سازین دیللندیرنده» (هنر مردمی) 11 2 «چووشلارین گلر سسی، صداسی» (مراسم دینی) 13 3 «آمما حئیف کور تودوغون بوراخماز!» (مثل) 16 5 «اوخویایدیم چوبان قیتر قوزونی» (ترانه عامیانه) 20 1 «قاری ننه گئجه ناغیل دیینده» (رسم، تفریح) 20 3 «قورد گئچینین شنگولوسون ییند» (قصه) 21 5 «آغاج مینیپ، آت گزدیرن گونلریم!» (بازی محلی) 25 2 «قیز-گلینلر، حنا-پیلته ساتاندا» (رسم، آئین) 27 2 «آداخلی قیز، بی جورابون توخوردی» (رسم) 27 3 «هر کس شالین بیر باجادان سوخوردی» (رسم) 29 3 «گلینلرین دوزمه لری، طاخچاسی» (هنر عامیانه) 30 1 «بایرام اولوب، قیزیل پالچیق ا زرلر» (رسم) 30 2 "ناققیش ووروب، اوتاقلاری بزرلر" (رسم) 30 4 "قیز-گلینین فیندیقچاسی ، حناسی" (رسم، آئین) منبع: (شهریار، 1386: 48-31) برای نمونه در بند 75، شاعر گریزی به داستان کوراوغلو که یکی از داستانهای حماسی و بسیار معروف آذربایجان میباشد، زده است و منظور این است¬که من در بستر خواب به یاد آن داستان افتادهام و تا داستان به پایان¬نرسد و «ایوز» پسر «کوراوغلو» سالم ازجنگ برنگردد، خواب به چشم من نخواهد آمد.
در منظومه نخست در تصاویری که شاعر ارائه میدهد شور و حال دوران کودکی و جنب وجوش آن دوران به وضوح نمایان است، حال آنکه از بند 45 منظومهی نخست حیدربابایه سلام، شعر رنگ و بوی پیری و نصیحتگونه به خود میگیرد، که این حالت در منظومهی دوم حیدربابایه سلام بیشتر خود را نشان میدهد، هم¬چنین عناصر فرهنگ عامه درمنظومهی نخست حیدربابا بسیار غنیتر و پربارتر از منظومهی دوم میباشد."