چکیده:
بررسی گروهی از مطالعات اخیر در حیطه منابع طبیعی، از یک سو نشان میدهد که وفور منابع، در کشورهای غنی از منابع طبیعی، باعث کندی رشد اقتصادی شده است؛ و از سوی دیگر، توسعه انسانی و کیفیت نهادها و زیرساختهای اجتماعی از عوامل مهم تأثیرگذار بر روی رشد و توسعه اقتصادی محسوب میشود. در مطالعه حاضر با استفاده از دادههای تابلویی پویا[1] و روش گشتاورهای تعمیمیافته[2](GMM)، ابتدا به تحلیل پدیده بلای منابع[3] پرداخته و سپس مهمترین عوامل مؤثر بر آن و نحوه تأثیرگذاری آنها مورد بررسی قرار گرفت. تمرکز اصلی این مقاله بر روی عوامل توسعه انسانی و کیفیت نهادها است. مطالعه موردی این پژوهش، دو گروه از کشورها شامل صادرکنندگان عمده نفت خام (اقتصادهای نفتی) و دیگر کشورهای صادرکننده نفت خام (اقتصادهای غیرنفتی) در دوره 2008-1995 مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. نتایج بهدست آمده نشان میدهد که پدیده بلای منابع در کشورهای نفتی در کل اتفاق افتاده است. بررسی نتایج برآورد مدلهای مختلف برای نمونههای انتخابی، نشان داد که ضعف در زیرساختهای اجتماعی یا کیفیت نهادها و پایین بودن سطح توسعه انسانی در وقوع این پدیده، بسیار مؤثر هستند.
خلاصه ماشینی:
"مـدل مـورد استفاده در این مطالعه در چارچوب ادبیات موضوعی متعارف رشد و وفور منابع طبیعـی،مبتنـی بـر موارد زیر است : -مطالعات مربوط به رشد همانند بارو (١٩٩١) و بارو و سالای -مارتین (١٩٩٥) -مطالعات پایه اقتصادهای بـا وفـور منـابع طبیعـی هماننـ گلـب (١٩٩٨) و اوتـی (٢٠٠١و (1990 -مدل نظری رشد اقتصادی و وفور منابع طبیعی همچون ساکس و وارنر (a١٩٩٥) -مطالعات تجربی رشد اقتصـادی در کشـورهای صـاحب منـابع طبیعـ هماننـد سـاکس و وارنـــر (١٩٩٥الـــف ، ١٩٩٩، ١٩٩٧و ٢٠٠١)، گیلفاســون (٢٠٠١)، ســـالای مـــارتین و سابرامانیان (٢٠٠٣) و براو-اورتگا و گریگوریو (٢٠٠٥) برای برآوردمدل سنجی الگوی رشددراین مقاله ازداده های پانل پویااستفاده شده است .
از جمع بندی اثر متقاطع شاخص سرمایه انسانی و کیفیـت نهادهـا در نتـایج بـرآورد مـدل بـرای کشورهای وابسته به نفت و همچنین نتایج حاصل از مدل برآورد شده برای کشورهای صـادرکننده غیروابسته به نفت که سطح بالایی از شاخص سرمایه انسـانی را دارا هسـتند، مـیتـوان بـه ایـن مهـم پیبرد که با بهبود سرمایه انسانی و کیفیت نهادهادر کشورهای نفتی میتوان اثر منفی وفور منابع بر روی رشد اقتصادی را خنثی کرده و در جهت اثرگذاری مثبت سوق دادو بنابراین از وقوع پدیـده بلای منابع جلوگیری کرد.
٢ در پیگیری این مسـئله ، بـا توجـه بـه مطالعـه پـاپیراکیس و گـرلاف (٢٠٠٤) و همچنـین مطالعـه کستانینی و مونی (٢٠٠٧) میتـوان از بـرآورد اثـر شـاخص وفـور منـابع طبیعـی بـر روی متغیرهـای موجود در ادبیات بلای منابع مانند کیفیت نهادها و زیرساخت های اجتماعی، سرمایه گذاری، درجه باز بودن تجاری، رابطه مبادله و سرمایه انسانی، کانالهای غیرمستقیم اثرگذاری وفور منابع بـر روی رشد اقتصادی را شناسایی کرد.
M. Warner (1999a), "The Big Push, Natural Resource Booms and Growth",Journal of Development Economics, Vol. 59, pp."