چکیده:
در مقاله حاضر، شاخصه های نظام سیاسی مطلوب و نامطلوب در قرآن کریم با تاکید بر تفسیرهای سید ابوالفضل زنجانی مورد تامل قرار گرفته است. شوراگرایی، آزادی، آگاهی، عدالت، حفظ حقوق بشر و قانونگرایی از ویژگی های نظام سیاسی مطلوب قرآن است و عدم امکان نقد و انتقاد، ظاهرگرایی، بی مبالاتی در هزینه بیت المال، اطاعت بدون آگاهی، اتهام زدن به مخالفان سیاسی و ایجاد تفرقه در بین مردم از شاخصه های نظام نامطلوب سیاسی محسوب می شود. در این پژوهش از روش تاریخ فکری استفاده شده است. از نظر زنجانی نظام سیاسی مطلوب قرآن با محتوای شورایی، در جامعه امروزی در ساختار نظام سیاسی پارلمانتاریسم قابل تحقق است.
خلاصه ماشینی:
"زنجـانی بـا توجـه بـه شرایط فوق در طراحی نظام سیاسی مطلوب با تأکید بر قـرآن در صـدد اسـت عـدالت از دیدگاه قرآن را در مقابل عدالت در مکتب مارکسیسم و لیبرالیسم طراحی کند؛ لذا او معتقد است در نظام اسلام پایه حکومت (با قطع نظر از شخص حاکم و متصدی امر) در درجـه اول بر چهار اصل استوار است : الـف ) عـدل اجتمـاعی ؛ ب ) مسـاوات در برابـر قـانون ؛ ج ) مسئولیت مشترک؛ د) شورا (موسوی زنجانی، ١٣٩٤، ص ١٩٤).
به نظـر او قـرآن مجیـد هدف شرایع آسمانی را در درجه اول اشاعه عدل اجتماعی در میان مـردم جهـان معرفـی کرده است و برای استقرار آن علاوه بر تبلیغ ، دعوت ، ارشاد و هـدایت ، توسـل بـه قـدرت اسلحه را نیز جایز میداند؛ همانا پیامبران خود را با دلیل های روشن فرستادیم و با آنها کتاب و تـرازوی عـدل نـازل کردیم ، تا مردم جهان به عدالت گرایند و آهن را که در سختی و کارزار مفید بوده و هم منافع 1 دیگر در بردارد، برای حفظ عدالت آفریدیم (حدید: ٢٥).
زنجانی برای جلوگیری از هرج و مرج در حوزه امر به معروف و نهی از منکر با تأکیـد بر حضور همگانی، نهادسازی را توصیه میکند: البته مسئولیت مشترک به معنی آن نیست که بدون انضباط همه کس در هرکاری مداخله نموده و موجبات هرج و مرج و اختلال نظم فراهم کند، بلکه بدان معنی است که بـرای رفـع مسئولیت مشترک از خودشان ، سازمان هایی به وجود بیاورنـد کـه در آن ، کارهـای مربـوط بـه صلاح جامعه برحسب درایت و کفایت اشخاص تقسیم و اداره شـود و چـرخ هـای اجتمـاع بـا هماهنگی در سیر رشد و ترقی به گردش درآید و همه افـراد از آن پشـتیبانی کـرده و مراقـب حسن جریان کار آنها باشند (همان ، ص ٢٠٣)."