چکیده:
از دیر باز، یکی از منابع تدوین و نیز یکی از زمینه های تحقیق و بررسی لغت شناسان عرب ، قرآن و حدیث بوده است و از جمله آن احادیث ، احادیث معصومین علیهم السلام مانند امام صادق علیه السلام بوده است . در این مقاله تلاش میشود بنابر فرهنگ های لغت اهل تسنن ، احادیث امام صادق علیه السلام که در آنها گردآوری شده و سپس بنابر دیگر کتب علوم اسلامی، تبارشناسی شده تا معلوم گردد که این احادیث ، به غیر از کتب لغت ، در کجا ذکر شده اند تا علاوه بر آشنا شدن بر جایگاه امام صادق علیه السلام نزد عموم مسلمانان ، جایگاه آن احادیث نیز شناخته شود. فرهنگ های لغت مورد مراجعه ، فرهنگ های لغت اصلی و عمده زبان عربی بوده و شامل فرهنگ های لغت عام و جامع و فرهنگ های لغت خاص به الفاظ قرآنی یا روایی و نیز فروق اللغه است . این تحقیق گوشه ای از عظمت حضور فرهنگی و علمی امام صادق علیه السلام در یکی حوزه ای علوم اسلامی و عربی، یعنی واژه شناسی و نیز شخصیت فرامذهبی این امام معصوم علیه السلام را به نمایش گذاشته است .
خلاصه ماشینی:
"الف ) این حدیث که وصف پیامبر صلی الله علیه و آله است ، مسندا و جهت بررسی برخی از الفاظ آن ، یعنی: فلج (دوری میان دندانهای ثنایا و رباعیات )، شنب (درخشاندگی دندان )، فعم (لبریز)، أوصال (أعضای بدن )، فودان (دو طرف سر)، ملاحکۀ(بسیار مناسب و متلائم )، صور(کجی) و هوینی(نرم راه رفتن )، از امام صادق علیه السلام از پدرش علیه السلام و نیز از عائشه ١٠٥ و نیز مرسلا فقط از عائشه ١٠٦ نقل کرده اند.
الف ) این حدیث برای بررسی واژه «نسلان »، راه رفتنی شبیه به دو، به طور مسند از امام صادق علیه السلام از پدرش از جابر از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است ١٢٠ و ادعا شده که این حدیث نزد شیعه است ١٢١ در حالی که همچنان که ملاحظه میشود، شیعه بدین لفظ چنین حدیثی را روایت نمیکند.
ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن ، تحقیق عبد الفتاح أبو سنۀ - علی محمد معوض - عادل أحمد عبد الموجود، بیروت ، دار إحیاء التراث العربی - مؤسسۀ التاریخ العربی، چاپ اول ، ١٤١٨هـ."