چکیده:
تاکید قرآن کریم به دانستن سرگذشت پیامبران سبب شد که از همان سالیان آغازین حیات دین مبین اسلام، در کتابهای تفسیر و تاریخ به قصص انبیا پرداخته شود و در دورههای بعد آثار مستقلی در شرح زندگی و بیان قصص انبیا پدید آید. از میان انبوه این کتاب ها میتوان به نسخه خطی قصص الانبیای «محمد بن حسن دیدوزمی» اشاره کرد. هویت مولف نامعلوم است و همه فهرستنویسانی که از وی و اثرش یادکردهاند، کتاب وی را «نفایس العرایس و قصص الانبیاء» نام نهاده، آن را ترجمه فارسی قصص الانبیای محمد بن عبدالله کسائی دانستهاند. از متن عربی کتاب کسائی دو ترجمه فارسی به صورت نسخه خطی از قرن هفتم در دست است. با مقایسه متن عربی قصص الانبیای کسائی و ترجمههای فارسی موجود از آن با متن کتاب دیدوزمی مشاهده میشود بین آنها ارتباطی نیست؛ بنابراین به نظر میرسد گزارش فهرستنویسان دراینباره نادرست باشد. این پژوهش سعی دارد با ارائه دلایل و قرائنی بیان کند که قصص الانبیای دیدوزمی نمیتواند ترجمه عربی کتاب کسائی باشد بلکه بازنویسی کتاب «تاج القصص» ابونصر احمد بن محمد بخاری (قرن چهارم هجری) است.
Emphasizes the Quran to know stories of the prophets، because the life of the early years of Islam، according to the subject dealt with in the books of commentary and history and stories of the prophets Written later Independent books in describing the life of the prophets Among the many stories of the prophets، manuscript Qesas Al-anbiya by"Mohammad Ibn Hassan Dayduzami" is notable. The identity of the author is unknown.All Bibliographers who have learned of his life and his work، his book titled "Nafayes al-arayes and Qesas Al-anbiya" and those considered Persian translation of Qesas Al-anbiya by Mohammd Ibn Abodolla Kisaei.From the Arabic text of Kisaei two Persian translation of a manuscript written in the seventh century AD. By comparing the Arabic text of Kisaei and Dayduzami،s book and Persian translations of his text It can be seen there is no correlation between them. This study attempts to provide reasons and evidence، stating that Qesas al-anbiy by Dayduzami is not translation of Kisaei،s book But rewriting is the book "Taj Al-Qesas" of Abunasr Ahmad Ibn Mohammad Bokhari(fourth century AD)، respectively.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش سعی دارد با ارائه دلایل و قرائنی بیان کند که قصص الانبیای دیدوزمی نمیتواند ترجمه عربی کتاب کسائی باشد بلکه بازنویسی کتاب «تاج القصص» ابونصر احمد بن محمد بخاری (قرن چهارم هجری) است.
از میان آنها میتوان به کتابهایی اشاره کرد که موضوع آنها تاریخ عالم است و بخشی از آنها به سرگذشت انبیا اختصاص یافته است مانند تاریخ یعقوبی احمد بن اسحاق یعقوبی (قرن 3) که برای ذکر تاریخ پیامبران از قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی و حتی کتب عهدین، اقتباسهایی داشته است (یعقوبی، 1382: بیست و هفت)، تاریخ طبری یا «تاریخ امم و الملوک» از محمد بن جریر طبری که مملو از اسرائیلیات 3 و آرا و عقاید اهل کتاب بهویژه یهودیان است و در نقل مطالب بیشتر به سخن راویانی نظیر وهب بن منبه اعتماد دارد (ر.
کتاب «دستنوشتههای ایران (دنا)» ذیل کلمه «قصص» این اثر را چنین معرفی کرده است: «قصصالانبیاء/تاریخ پیامبران/ فارسی/ دیزبونی، محمد بنحسن/ کاتب یوسف بن محمد بن حمید بن سعید بناحمد/ خط: نسخ/ نزدیک به پایان جمادیالثانی 673 ﻫ.
در کتاب «تاریخ نظم و نثر در ایران» ذیل نفایس آمده است: «نفایس العرایس و قصص الانبیا از محمد بن حسن دیدوزمی که در قرن پنجم به فارسی ترجمه کردهاست» (نفیسی، 1344: 1/ 64).
تصویر 1: صفحه نخست نسخه کتابخانه بایزید استانبول به احتمال قریب به یقین و با دلایل زیر میتوان گفت این اثر ترجمه قصص الانبیای کسائی نیست: الف- در هیچ بخش از متن کتاب، چه در مقدمه و چه مؤخره و حتی در صفحه انجامه آن، به نام محمد بنعبدالله الکسائی اشارهای نشدهاست.