چکیده:
به اعتقاد مصححان متون، بسیاری از مشکلات تصحیح به دلیل وجود تصحیفات است. در اشعار عربی خاقانی نیز تصحیفات فراوانی دیده میشود که عینا از نسخههای خطی به چاپهای دیوان وی راه یافتهاست و گاهی نیز بدخوانی کلمات توسط مصححان بر دامنه این تصحیفات افزودهاست. هدف این مقاله، بررسی تصحیفات در اشعار عربی خاقانی و نشان دادن ضرورت توجه به این موضوع در تصحیح این اشعار است. یافتن شکل صحیح واژهها بر اساس توجه به تصحیف میتواند موجب حاصل شدن نسخهای منقحتر از اشعار عربی خاقانی شود. در این مقاله 18 بیت از اشعار عربی خاقانی که در چاپهای موجود و حتی نسخههای خطی به غلط ثبت شده، بررسی شدهاست و با توجه به معیارهایی مانند نسخههای معتبر دیگر (لندن، مجلس و...)، اشعار فارسی و دیگر آثار خاقانی، ویژگیهای سبکی شعر وی، محور طولی اشعار، معنای بیت و... تصحیح شدهاست. علاوه بر آن این مقاله به ارزیابی تصحیحات دیوان خاقانی پرداخته و نشان دادهاست که هر چند از میان این تصحیحها، تصحیح سجادی جایگاه والاتری دارد اما در این تصحیح نیز موارد فراوانی از تصحیف به شکل غلط ثبت شدهاست.
Necessity of attend to distortion in correcting of Arabic poetry Khaghani Abstract Those who pay the correct context aware that many problems because of the distortion is corrected text Frequency distortion is also seen in Khaghani Arabic poetry in his manuscripts and editions. sometimes added the amplitude of this distortion through mistake in reading by editors The purpose of this paper is to assess distortion in Arabic poetry Khaghani and demonstrate the importance of this issue is the correct Arabic poetry. attend to the distortion، and finding the right words can be made ​​a better version of the Khaghani Arabic poetry. In this paper، the verses of Arabic poetry Khaghani that have been wrongly recorded in the existing editions and manuscripts investigated with respect to other criteria such as the valid version (London، Parliament، etc.)، Persian poetry Khaghani works، the stylistic features of his poetry، meaning and corrected. Keywords: Khaghani، Arabic poetry Khaghani، distortion-corrected version
خلاصه ماشینی:
در این مقاله 18 بیت از اشعار عربی خاقانی که در چاپهای موجود و حتی نسخههای خطی به غلط ثبت شده، بررسی شدهاست و با توجه به معیارهایی مانند نسخههای معتبر دیگر (لندن، مجلس و...
علاوه بر آن این مقاله به ارزیابی تصحیحات دیوان خاقانی پرداخته و نشان دادهاست که هر چند از میان این تصحیحها، تصحیح سجادی جایگاه والاتری دارد اما در این تصحیح نیز موارد فراوانی از تصحیف به شکل غلط ثبت شدهاست.
بیت دوم نیز در «ع» چنین ضبط شدهاست که خالی از اشتباه نیست: ارایت حیض لرایت شبابها جوف الاسود فی سواد الهیجاء (خاقانی، 1357: 936) شکل صحیح «عیضه، لراری» به چند دلیل میتواند «غیضه و لزاری» باشد.
«ذواته» بدین شکل معنی محصلی ندارد و ظاهرا صورت صحیح آن همان «دواته» است که در «مج2» نیز چنین ضبط شدهاست.
* ریاض للمحاضر و المبادی و کنز للحواضر و البوادی (خاقانی، 1382: 961) در چاپ سجادی «المبادی» است که در این بیت افاده معنی نمیکند اما در نسخه لندن، «البوادی» ضبط شدهاست که هرچند صحیح نیست ولی کمک شایانی میکند که بدانیم آن نیز خود تصحیف «النوادی» است که با محاضر تناسب دارد.
از سویی با توجه به ارتباط «الولی» با «غیث» به نظر میرسد «عیب» تصحیف «غیث» به معنی ابر و باران باشد که در این صورت معنای مفید بیت نیز حاصل میشود.
واژه «سقص» در لغت عرب نیامدهاست و به نظر میرسد تصحیف «شقص» به معنی بهره و نصیب باشد که در «مج2» نیز آمدهاست: ما فیه شقص و لا شخص یوانسی کبیت عایشه او قبر عثمان «کتبت» نیز که در «س» آمده، در این بیت معنای محصلی ندارد.