چکیده:
روششناسی سهم بهسزایی در انجام مطالعات دارد. اتخاذ روش علمی درست موجب اعتبار نتایج بهدست آمده، و اشتباه در آن، منجر به استنتاجهای غلط یا جهتگیری نادرست خواهد شد. روششناسی نیز در خلا شکل نمیگیرد، بلکه وابسته به دیدگاههای هستیشناختی، معرفتشناختی و انسانشناختی پژوهشگر است. در این مقاله، پارهای از ملاحظات روششناسی در تهیه مقیاسهای سنجش دینداری، مورد بررسی قرار گرفته است. این ملاحظات مشتمل بر مبانی نظری حاکم بر روشهای پژوهشی، نقش نظریه در پژوهش، منطق انتخاب روش تحقیق و در نهایت، موارد مربوط به طراحی و ساخت پرسشنامه میباشد. بخش بعدی مقاله، به بررسی انتقادی مقیاسهای ایرانی تهیهشده در حوزه سنجش دینداری میپردازد. نتیجه این بررسی نشان میدهد که مواردی از قبیل اشتباه در مرحله استنتاج و تفسیر نتایج، ارایه تصویری غلط از مفاهیم دینی، تحمیل دیدگاههای مکاتب روانشناسی غربی بر مفاهیم اسلامی و سرانجام منتهی نشدن نتایج تحقیقات به نظریه یا الگوهای جدید، از عمدهترین اشکالات اینگونه مطالعات میباشند.
خلاصه ماشینی:
"بـه طـوری کـه علاوه بر ساخت ابزارهای جدید برای سنجش نگـرش هـا و باورهـای مـذهبی (آریـن ، ۱۳۷۸، آذربایجــانی ، ۱۳۸۵، بــاقری ، خســروی و اســکندری ، ۱۳۷۸، خــدایاری فــرد، غباری بناب ، شکوهی یکتا، نصفت و شمشیری ، ۱۳۷۸ و شاهبازی ۷۹-۱۳۷۸)، برخی از دیگر مؤلفه های مذهبی مثل بخشایشگری (میرزایی ، ۷۷ـ۱۳۷۶، محمدی وند، ۷۷ــ۱۳۷۶ و مزیدی شریف آبادی ، ۸۰ـ۱۳۷۹) و توکل (امام داد و عباسپور، ۷۶ــ۱۳۷۵) نیـز مـورد توجه پژوهشگران قرارگرفت .
در حقیقت این نوع طرز تلقی دنبالة نظریه تکامل داروین می باشد و یکی از مهم ترین تبعات آن تقلیل هر نوع رفتار انسـانی بـه بنیادهای زیستی و فیزیولوژیکی است ، بدین معنی که انسان چیزی جز یک ارگانیسم زنـده نمی باشد و از این نظر با حیوانات هیچ تفاوتی ندارد و به همین خاطر، با شیوه های یکسانی می توان آنها را مورد بررسی قرار داد (هرگنهان و السون ، ۱۳۷۴، ص ۱۵۴).
factor analysis است ، گفته شود که در کل ، میانگین این عوامل که به عنوان ویژگی مذهبی بودن تلقـی می شود، نشان دهندة میزان مذهبی بودن فرد می باشد، اما باید توجه داشت که آیا در ایـن حالت ارزش تمامی مؤلفه ها یعنی رفتار، باور و ایمان مذهبی یکسان است ؟ در حقیقت ، دیدگاه حاکم بر ذهن پژوهشگر و در اصل ، معنا و مفهوم واقعی مـذهبی بـودن ، بنـا بـه ملاکهای حوزة دین و مذهب ، پاسخ این سؤال را آشکار می سازد."