چکیده:
هدف از این پژوهش مروری اجمالی بر ورزش باستانی و زورخانه ومحقق در پی یافتن و نحوه شکل گیری این نهاد سیاسی اجتماعی بوده است بشر اولیه برای ادامه حیات نیازمند بود که توانمند باشد پرورش تن و تقویت قوای جسمانی با تاسی از الگوهای طبیعی حیات او را به ورزش رهنمون می شد این ورزش با پیشرفت و ترقی تدریجی انسان تکامل یافت ورزش در اکثر تمدن های باستانی پی گرفته می شده است ( مصر باستان و ایران باستان و یونان باستان و ....) در ایران باستان بنابر عقاید حاکم وتعالیم اوستا ناخوشی منسوب به اهریمن بوده و توسط او به بدن وارد می شده از این رو وظیفه هر ایرانی مبارزه با اهریمن بوده است بنابر همین عقیده ایرانیان برای پرورش جسم وجاان و تامین سلامت به فرزندان خود انواع ورزش ها را می آموختند ادبیات ایران قبل و بعد از اسلام مملو از حماسه ها و حماسه سازان است پادشاهان و پهلوانان سعی داشتند با انتساب خود به پهلوانان اساطیری برای خود مشروعیت کسب کنند تحول زورخانه نیز بعنوان نهادی اجتماعی و سیاسی دو دیدگاه را به همراه دارد اول آنکه قدمتی برای زورخانه به بلندای تاریخ ایران و قوم ایرانی قائل اند و دلایلی ارائه می کنند دوم آنکه برای شکل گیری نهاد زورخانه و ورزش های زورخانه ای عمری بیش از سیصد سال قائل نیستند
خلاصه ماشینی:
"مولانا جلال الدین محمد رومی شرایط این استحاله را در این ابیات عنوان میکند:زین همرهان سست عناصر دلم گرفت شیر خدا و رستم دستانم آرزوست جانم ملول گشت ز فرعون و ظلم او آن نور روی موسی عمرانم آرزوست زین خلق پر شکایت گریان شدم ملول آن های و هوی و نعره مستانم آرزوست22 این مسئله تا جایی پیش میرود که در خاوراننامه،حملهء حیدری،مختارنامه،کتاب حملهء راجی حمزهنامه و بسیاری کتابهای دیگر ائمهء معصومین(ع)به صورت پهلوانانی افسانهای مطرح میشوند و شاید ابیات مولانا به تأسی از این نگرش اجتماعی آن روزگار سروده شده است؟زورخانه در گذر تاریخ نام زورخانه بسیار جدید است و چنین اصطلاحی در هیچ یک از کتابهای معتبر دیده نشده است و بیش از سیصد سال نمیتوان تاریخی برای آن قائل شد.
باشد که او برای دادگری ما آید؛ ز)شباهت جوانمردی و شوالیهگری رستم،قهرمان افسانهای با عیاران و پهلوانان زورخانه است در قرون وسطی و بسیاری دیگر از این دلایل که هم حاکی بر اثبات شیوههای پهلوانی با اخلاقیات مردم ایران باستان و یا همانندی معابد مهری با زورخانه است2.
باز با همین رویکرد عنوان میشود که وجود صفات پهلوانی و فتوت روح جوانمردی در زورخانهها بین عیاران و پهلوانان و شاطران،ریشهء باستانی دارد که در پندار نیک،گفتار نیک و کردار نیک خلاصه میشود و این همان است که مردم ایران باستان به آن پایبند بودهاند16."