چکیده:
نام میرفندرسکی بیشتر یادآور قصیده یائیه اوست که شهره است و شارحانی، چند شرح بر آن نگاشته و شاعرانی آن را تخمیس و گاه تضمین کرده اند. به دلیل شهرت میرفندرسکی، گاهی ابیات، قطعات، قصاید و رباعیاتی به وی نسبت داده شده است، که به وضوح معلوم است از او نیست. گاهی از سر ذوق و علاقه ابیاتی از شعرای مختلف را حسب حال خود در حواشی کتب و رساله ها نگاشته و متاخرین گمان برده اند که سروده های وی است. برخی از این ابیات به طور مشخص به شعرای دیگر تعلق دارد و شاعر بعضی از این ابیات نیز ناشناخته است و انتساب این اشعار به میرفندرسکی نیاز به تحقیق دارد.
در این پژوهش، ضمن احصای کتاب شناختی منابعی که، حاوی اشعاری ـ به جز قصیده یائیه ـ از میرفندرسکی، یا منسوب به اوست، کوشش شده تا با اتکای به مضامین مربوط به زندگی و اندیشه میرفندرسکی و با استقصایی ژرف در میان نسخ خطی، ابیاتی پراکنده از سروده های میرفندرسکی معرفی شود؛ که هم از حیث شعر، واجد کیفیت است و هم از حیث مضمون، و هم حالات شاعر را در هنگام سرایش آنها به ویژه در هند و ایران به خوبی بیان کند. این سروده های نویافته که برای نخستین بار است معرفی، تصحیح و تدوین می شود، بی تردید مرز دانش ما را در مطالعات درباره دوره صفویه و زندگانی حکیم میرفندرسکی گسترش می دهد.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش، ضمن احصای کتابشناختی منابعی که، حاوی اشعاری ـ به جز قصیده یائیهـ از میرفندرسکی، یا منسوب به اوست، کوشش شده تا با اتکای به مضامین مربوط به زندگی و اندیشه میرفندرسکی و با استقصایی ژرف در میان نسخ خطی، ابیاتی پراکنده از سرودههای میرفندرسکی معرفی شود؛ که هم از حیث شعر، واجد کیفیت است و هم از حیث مضمون، و هم حالات شاعر را در هنگام سرایش آنها به ویژه در هند و ایران به خوبی بیان کند.
علیمحمد بن احمد همدانی در زبدة المنتخبین یا جنگ اشعار، شماره نسخه 13578، موزه، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، که در قرن 13 ﻫ ق نگاشته شده است، قصیده معروف طنطرانیه را، با مطلع: «یا خلی البال قد بلبلت بالبلبال بال/ با النوی زلزلتنی و العقل فی الزلزال زال» به میرفندرسکی نسبت داده که قطعاً خطا است (همدانی، 13578 مجلس: 87 پ).
در مراجعه مستقیم به کتابخانهها و در حین جستجو در میان نسخ خطی مربوط به دورة صفویه و مطالعة آنها در کتابخانههای مجلس شورای اسلامی، ملی، دانشگاه تهران، مرعشی، آستان قدس رضوی، و گلپایگانی، نیز آثاری شناسایی شد، که حاوی سرودهها و تصانیف میرفندرسکی بود؛ ولی در فهرستها یادی از آنها نشده بود و برخی از نسخهها هم که مطابق فهرستها، محتوی سرودههای میرفندرسکی دانسته شده بود، در واقع فاقد هرگونه سرودهای از او بود.
) (اوحدی بلیانی 1، 1389: 578؛ اوحدی بلیانی 1، 1388: 555)(گلچین معانی، 1369: 17-16) غزلی عاشقانه این غزل در نسخه شماره 508 طباطبایی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی درج شده است.