چکیده:
مسئله اصلی این نوشتار، چیستی و چگونگی غلو شیعی، به عنوان یکی از آسیبهای دینی- اعتقادی است. از جمله راههای اصولی رسیدن به حل این گونه مسائل، کسب شناختی دقیق از زوایا، نمادها و نمودهای آن است و آن نیز به نوبه خود در گرو ریشه یابیهای تاریخی و فرهنگی و نیازمند مطالعه در زمینه های روان شناسی، انسان شناسی و جامعه شناسی است. اما این نوشته تنها با واکاوی مختصری در تاریخ غلو، به مهم ترین مبانی و اصول فکری غلو غیرالحادی و تحلیل برخی محورهای اساسی آن پرداخته و البته بهترین و استوارترین راه داوری در این زمینه را بررسی آثار و نتایج مترتب بر این نوع اندیشه، از جمله اباحه گری و تاویل های ناروا، دیده است.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار، که «بازشناسی غلو» را به عنوان یک آسیب «دینی - اعتقادی» هـدف قرار داده، در پی یافتن پاسخ این سؤالها است : غلو چیست ؟ آیا پدیده ای صرفا مبتلی به در جوامع دینی است یا از ویژگی های عمومی جوامع بشری است ؟ آیـا غلـو گرایشـی طبیعی با ریشه های روانی و عاطفی اسـت یـا پدیـده ای غیرطبیعـی و برسـاخته ؟ چـه عوامل و زمینه هایی باعث رشد آن است ؟ زمینه ها و عوامل ایجاد و رشد غلو در کوفه ، مهم ترین پایگاه شیعه ، کدامند؟ علت کثرت فرقه های غالی در برخی جوامع چیسـت ؟ ابعاد غلو کدامند؟ دوران معاصر با کدامین بعد از غلـو و بـا چـه اشـکالی از آن مواجـه است ؟ برای دست یابی به پاسخ این سؤال ها، ضمن اشاره ای مختصر به چیستی غلـو، بحث را با بررسی مفهوم لغوی و اصطلاحی غلو، آغاز می کنیم و در پیگیـری از رونـد پیدایی جریانهای گوناگون اعتقادی از جمله غلو در کوفه ناگزیر از ارائة گزارشی نسـبتا طولانی از اوضاع این شهر و پیوند آن با شیعه و غلو هستیم .
با توجه به عدم اثبات یا لااقل مورد تردید بودن وجود شخصی به نام ابن سبا، شاید نتوان آن را آغازی برای افکار غالیانه به شمار آورد، از این رو برخی بر این باورند که غیر از ماجرای مبهم و یا برساخته ابن سبا و اندیشه های غالیانه او، تا پس از شهادت امام حسین (ع) و قیام مختار از دعاوی اغراق آمیز در قالب یک جریان، خبری نیست و بلکه پس از آن است که غلو در حق ائمه و دیگر رهبران اجتماعی ، جنبه سیاسی به خود می گیرد و در قالب فرقه های مختلف زیدیه ، کیسانیه و خوارج مطرح و در واقع به عنوان یک حربه علیه شیعه به کار گرفته می شود.