چکیده:
نظریهپردازان با توجه به چارچوب نظریشان، نقش متفاوتی برای دین در فرآیند گذار به دموکراسی قائل شدهاند. نظریات شکلگرفته الگوهای غربی، تحقق دموکراسی غربی در جوامع برخوردار از فرهنگ اسلامی را امری بعید میدانند؛ اما روشن است که هرچند دین مبین اسلام با دموکراسی غربی، سازگاری ندارد ولی اگر مقصود از توسعه سیاسی، مشارکت شهروندان در فرآیندهای سیاسی باشد، این دو مفهوم باهم سازگار هستند. مطالعه حاضر نیز در همین راستا، باهدف بررسی تاثیر دینداری بر روی فرهنگ سیاسی دموکراتیک (منطبق با ارزشهای غربی) و فرهنگ سیاسی مشارکتی (منطبق با ارزشهای اسلامی) انجامگرفته است. اطلاعات این تحقیق با استفاده از ابزار پرسشنامه در چارچوب روش پیمایشی در بین کلیه شهروندان شهر اصفهان در سال 1394 با نمونه تصادفی 339 نفر انجام شد. یافتهها نشان میدهد با افزایش دینداری از میزان فرهنگ سیاسی دموکراتیک در بین افراد، کاسته میشود؛ بهعبارتدیگر، فرهنگ سیاسی دموکراتیک در بین افرادی بالاتر بود که از دینداری کمتری برخوردار بودند. از سوی دیگر، فرهنگ سیاسی مشارکتی در بین افرادی که از میزان دینداری بالاتری بودند، بیشتر بود و دینداری، تاثیر مثبتی بر روی فرهنگ مشارکتی در بین شهروندان دارد
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله که بر اساس پیمایشی که در سطح تهران صورت گرفته است نتایج نشان می دهد در جمعیت موردمطالعه در تهران ، انگیزه هایی چون تقویت انسجام ملی ، پیروی از مقام رهبری ، حمایت از نظام جمهوری اسلامی ایران و احساس تکلیف شرعی ، رابطه معناداری با مشارکت انتخاباتی و سیاسی دارند؛ به عبارت دیگر، پاسخ دهندگانی که در بیشتر انتخابات رأی داده اند، انگیزه های مذکور را مهم ترین دلایل شرکت ذکر کرده اند.
بدین ترتیب در ایران درحالی که تحقیقات طالبان و میرزایی (١٣٨٩)، سید امامی و عبدالله (١٣٨٨)، فیروزجائیان و جهانگیری (١٣٨٧) و امام جمعه زاده و همکاران (١٣٩٢) نشان می دهد میزان مذهبی بودن شهروندان در افزایش و تقویت فرهنگ سیاسی مشارکتی و مردم سالارانه مؤثرتر بوده است و افراد مذهبی تر بیش از دیگران به فعالیت های سیاسی علاقه مند هستند اما پژوهش گل چین و همکاران (١٣٨٧) و موحد و دلبری (١٣٨٣)، موحد و عنایت (١٣٨٥) و ذوالفقاری (١٣٩٠) برخلاف تحقیقات گذشته که در مورد فرهنگ سیاسی مشارکتی صورت گرفته بود، با بررسی عوامل مؤثر بر فرهنگ سیاسی دموکراتیک نشان می دهند افرادی که از سطح دین داری پایین تری برخوردارند به فرهنگ سیاسی دموکراتیک گرایش بیشتری داشتند.
اصل عدل ، برخلاف جبرگرایی ، انسان را از مسئولیت تصمیمات سیاسی تبرئه نمی کند، بلکه آحاد مؤمنان را مسئول پیامدهای زندگی سیاسی ـ اجتماعی خویش می داند و شاید به همین دلیل است که همان طور که یافته های این پژوهش نیز نشان داد دین داری باعث افزایش فرهنگ سیاسی مشارکتی (منطبق با ارزش های اسلامی ) در بین شهروندان موردبررسی می گردد.
Esposito, JL & Voll, JO, )1996( Islam and Democracy, Oxford University Press 8."