چکیده:
قرآن ریسمان محکم الهی، وسیله ایمنیبخش و حجت خدا بر مخلوقات است. خداوند پیمان عملکردن به قرآن را از بندگان خود گرفته است. عمل به دستورات این کتاب مقدّس در سایه فهم معانی آن امکانپذیر است. فهم و دریافت معانی دقیق قرآن مجید مانند هر متن معنادار دیگری در اوّلین گام، خود نیازمند رمزگشایی از واژگانی است که چون حلقههاییک زنجیر کنار هم قرار میگیرند، تا آن کلام را موجودیّت بخشند.برایناساس، در پژوهش حاضر کوشش شده است، با عنایت به کاربردهای واژه قرآنی «صَلاة» و بررسی دقیق آنها در قرآن مجید و شعر جاهلی، سیر تطوّر معنایی آن در زبانهای سامی و از جمله زبان عربی و خاستگاه واژه و ریشهشناسی آن بررسی شود. علاوهبراین، دیدگاههای تفسیریدر این خصوص نیز بررسی میشود و در پایان با توجه به بررسیهای انجامشده، برابرنهادههای این واژه، اعمّ از اینکه ناقص یایییا واوی باشد، در پنج بخش «طلب میل و توجّه»، «حسن ثناء و تمجید»، «عبادت مخصوص نماز»، «اطاعت و پیروی» و «دخول و ملازمت» پیشنهاد میشود. همچنین مفهوم «ملازمت و انعطاف» در تمامی مشتقات این واژه از قبیل «تَصلیَة»یا «إقامَةُ الصَّلوة» مشترک است.
خلاصه ماشینی:
گاهی نیز منظور از واژه «صلاة» درود خداوند نسبت به انسانهای شکیبا و بردبار در سختیهاست که در این صورت به معنای «رحمت» است و بر نوعی توجه و اهمیتدادن دلالت میکند: «فأما الصلاة من الله تعالی فالرحمة» (ابنفارس، بیتا، ج3، ص300)، «الصلاة...
زبیدی در کتاب «تاج العروس» وجوه اشتقاق واژه «صلاة» را از دیدگاه دو گروه بررسی میکند: الف) گروهی از اهل لغت این واژه را ناقص «واوی» دانستهاند و در وجوه اشتقاق آن نظرات متفاوتی را بیان میکنند: 1- مشتق از «صلی» و اسمی است که در جایگاه مصدر قرار گرفته و در این صورت به معنای «دعا» است.
واژه «صلی» از سریانی و آرامی گرفته شده و به معنای عبادت مخصوص است که به آن در عربی «صلاة» گفته میشود؛ ولی تنها اصل مستقل در عربی در زمینه این ماده، همان ستایش و تمجید زیبای مطلق است که شامل درود و غیره میشود (مصطفوی، 1368، ج6، صص272 ـ 273).
کاربرد واژه «صلاة» در مفهوم «دعا و طلب میل و توجه» در قرآن کریم آنجا که از توجه و ثنا و تسبیح خداوند سخن به میان میآید، این عمل علاوه بر هرکس که درآسمانها و زمین است، به پرندگان نیز نسبت داده شده است و با لفظ «صلاة» بیان میشود: «ألم تر أن الله یسبح له من فی السماوات والأرض والطیر صافات کل قد علم صلاته وتسبیحه والله علیم بما یفعلون» (نور: 41) که ظاهرا غرض توجه و رویکردن به خداست.