چکیده:
آبخیزهای سالم خدمات اکوسیستمی بسیاری در زمینههای مختلف چون اجتماعی و رفاه اقتصادی ارائه میدهند، لذا میبایست روشهایی توسعه یابند که بتوان بر اساس آنها درجه سلامت و سطح پایداری آبخیزها را تعیین نمود. یکی از شاخصهای مورد استفاده برای تعیین پایداری، شاخص پایداری آبخیز (WSI) میباشد. این شاخص از تلفیق چهار زیرشاخص هیدرولوژی، محیط زیست، حیات و سیاستگذاری شکل گرفته است. اطلاعات مربوط به این شاخصها میتوانند برای ارزیابی پارامترهای مدلPSR بهکار روند. این شاخص حوزه آبخیز را در سه سطح پایین، متوسط و بالا ارزیابی میکند. حوزه آبخیز زیدشت به دلیل تغییرات عمده دوره ده ساله (1380-1390) به عنوان یک حوزه مطالعاتی انتخاب شد. مقدار شاخص پایداری آبخیز برای آبخیز زیدشت در طول دوره 1380 تا 1390، 65/0 محاسبه گردید. این مقدار نشان میدهد که این آبخیز در سطح پایداری متوسط رو به پایین قرار گرفته است. با توجه به تحلیلهای صورت گرفته مشخص شد که برای رسیدن به توسعه پایدار در آبخیز زیدشت لازم است، ابتدا در زمینه مسائل کیفی هیدرولوژی (کیفیت آب رودخانه زیدشت مد نظر میباشد)، مطالعات و طرحهای جامع در راستای مدیریت و حفاظت از منابع آبی موجود در حوزه انجام گیرد و پس از بهبود این مسئله به ترتیب به مسائل پیرامون حیات آبخیزنشینان، محیط زیست، هیدرولوژی (بخش کمیت آب) و در آخر سیاستگذاری پرداخته شود. به این ترتیب این ارزیابی به مدیران و تصمیمگیران در زمینه برنامهریزی آینده و آمایش سرزمین کمک خواهد کرد.
Healthy watersheds provide many ecosystem based services in different fields such as social and economic welfares. Hence, there is an urgent need to develop ways to determine the degree of health and sustainability of watersheds. One of the indices which is used to assess sustainability is the Watershed Sustainability Index (WSI). This index is based on the combination of four sub-indices of hydrology, environment, life, and policy making. This index evaluates the watershed at low, medium, and high levels. Zidasht watershed was chosen to study due to its ten years of major changes between the years 1380 and 1390. The sustainability of the Zidasht watershed during this period, 1380-1381, was 0.65, indicating that the watershed is located in the middle to lower level sustainability. It was also discovered that to achieve a sustainable development in Zidasht watershed some steps should be taken. First, the quality of the river water, or its hydrology, should be considered. Comprehensive studies and plans in the management and conservation of water in the area should also be developed. Following these, the inhabitants of the watershed, the environment, the quantity of the water should be considered. Finally, the policy making should be taken into account. Thus, this assessment will help managers and decision makers in future planning and land planning.
خلاصه ماشینی:
1- Biochemical Oxygen Demand 2- Total Dissolved Solids شکل (٢) همبستگی بین دبی ویژه و مساحت ایستگاههای مطالعاتی (نگارندگان) (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (٣) نقشه ی هم باران حوضه ی آبخیز زیدشت (نگارندگان) زیرشاخص محیط زیست (E): پارامتر فشار این زیرشاخص (EPI) نسخه اصلاح شده شاخص فشار آنتروپیک ١ (API) می باشد و از طریق میانگین تغییرات مساحت 1- Modified version of the Anthropic Pressure Index زمین های کشاورزی در حوضه و تغییرات جمعیت شهری (به درصد) در طول دوره مطالعاتی به شکل رابطه ی (٢) قابل محاسبه می باشد (چاوز و آلیپاز، ٢٠٠٧): رابطه ی (٢) ٢/(تغییر در جمعیت شهری(%)+ تغییر در مساحت زمین های کشاورزی(%))=EPI مقادیر مثبت EPI نشاندهندهی فشار مضاعف بر روی پوشش گیاهی است .
محاسبه شاخص پایداری آبخیز: پس از اینکه امتیازهای نهایی برای هر زیرشاخص از میانگین پارامترهای فشار – وضعیت - پاسخ به دست آمد، مقدار WSI از طریق میانگین حسابی زیرشاخص ها به صورت رابطه ی (٦) قابل محاسبه می باشد: (رجوع شود به تصویر صفحه) در این رابطه H امتیاز هیدرولوژی، E امتیاز محیط زیست ، L امتیاز حیات و P امتیاز سیاست گذاری می باشد، که محدوده امتیازات آنها از بازهی صفر تا یک به پنج کلاس تقسیم می شود (صفر، ٠/٢٥، ٠/٥، ٠/٧٥ و ١) به این صورت که در بهترین وضعیت امتیاز یک و در بدترین وضعیت امتیاز صفر را کسب می کنند.