چکیده:
بر پایه الگوی نقشگرای هلیدی، رویدادها و افکار آدمی قابلیت باز نمایی در زبان را دارند که در سه سطح باز نمودی، بینا فردی و متنی بررسی میشوند. در این پژوهش سعی بر آن است تا بندهای آیات سورهی طاها را از منظر اصول و مبانی نظریهی سیستمی – نقشی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. برای این منظور، سوره مزبور، به روش توصیفی و تحلیلی مورد تامل قرار گرفت. در بیش از هشتاد آیه سوره طاها، بخشهای مهمی از سر گذشت پر ماجرای حضرت موسی (ع) تشریح میگردد، تا برای پیامبر (ص) و مومنان که در آن ایام در مکه، سخت از سوی دشمنان در فشار بودند، دلداری و تسلیت خاطری باشد. هدف نگارنده در این پژوهش، آزمودن نظریهی مذکور و بررسی قابلیت اعمال آن در حیطهی دادههای قرآنی و تحلیل لایههای مختلف معنایی آن است و نتایج بررسی حاکی از آن است که سورهی طاها در سطح بازنمودی به جز فرایند مادی از دیگر انواع فرایندها مانند ذهنی و کلامی بهره جسته و در این میان بیشترین بسامد از نوع فعلهای مادی است که متناسب با حال و هوای سوره، صورت گرفته است.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش که تحلیل زبانشناختی یکی از زیباترین سورههای قرآن کریم یعنی سورهی طاها است، دستور سازگانی هلیدی را به عنوان ابزاری کارآمد برای تحلیل متن سوره به کار گرفته و با استفاده از فرایندهای فعلی مطرح شده در ساختار اندیشگانی، لایههای معنایی این آیات را بررسی میکند و برای رسیدن به نتیجهی بهتر، تعدادی از آیات را در قالب جدولهایی بررسی و سپس به صورت آماری ارائه میدهد تا نشان دهد که خداوند منان چگونه با استناد بر فرانقشهای زبانی، یک اثر ادبی زیبا و منسجم خلق و دریافت پیام را برای مخاطبان آسان و ممکن ساخته است.
آنچه بر ضرورت و اهمیت پژوهش حاضر میافزاید، این است که در زمینهی زبان شناسی قرآن کریم براساس دستور سازگانی هلیدی، تلاش کمی صورت گرفته که آن هم بیشتر در زمینه انسجام بوده است اما در زمینه ساخت بازنمودی سوره طاها تاکنون پژوهشی صورت نگرفته است لذا بررسی موضوع مورد نظر برای دانشجویان ادبیات عرب سودمند خواهد بود.
جهت تحلیل ساختار گذرایی متن، سه سؤال عمده پرسیده میشود: 1- نوع فرایندی چیست؟، 2- چند مشارک میتوانند (باید) در فرایند درگیر باشند؟ و 3- این مشارکین چه نقشی میتوانند(باید) بازی کنند؟ در بخش اصلی پژوهش به ذکر جزئیات دقیق و انواع فرایندها در فرانقش بازنمودی میپردازیم و به دلیل گستردگی این بحث، از بیان دو فرانقش دیگر یعنی بینافردی و متنی خودداری کرده و آن را به پژوهشی مستقل موکول میکنیم.
چندین مقاله دیگر نیز هست که به این صورت، به مسائل زبان شناسی و انسجام در قرآن کریم پرداختهاند و ذکر همه آنها در این مختصر، نمیگنجد؛ اما تاکنون براساس نظریه هلیدی و ساختار بازنمودی وی، سوره طاها مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است.