چکیده:
عامل اصلی قاچاق ارز و کالا، نامناسب بودن نظام قیمتها است. تفاوت قیمت کالا در بازار رسمی و
غیررسمی موجب ایجاد انگیزه برای قاچاق کالا و قاچاق ارز م یشود. پدیده قاچاق، یک پدیده چند بعدی
است. برای کاهش آن باید تمام ابعاد آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. یکی از علل اصلی قاچاق کالا
نامناسب بودن نظام قیمتها است. تفاوت در قیمت کالاها از طریق صادرات و واردات رسمی با صادرات و
واردات غیر رسمی، سود سرشاری نصیب دس تاندرکاران قاچاق کالاها م یکند. قاچاق کالا به وسیله ارز
صورت م یگیرد. پی شنیاز قاچاق کالا، قاچاق ارز است. قاچاق ارز نگهداری پول خارجی در حجم بسیار زیاد
و خارج از سیستم بانکی است. برای قاچاق ارز لازم است تا بخشی از پول ملی به پول خارجی تبدیل شود.
این پدیده جانشینی پول نام دارد. مطالعه حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی نشان می دهد که بیش از 40 درصد پول ملی به پول خارجی تبدیل شده و این مقدار درحال افزایش است. در مقاله حاضر ارتباط بین
پدیده جانشینی پول، قاچاق ارز و قاچاق کالا با تاکید بر نظام قیمت کالا مورد مطالعه قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
"سومین پژوهش تجربی، مقاله محمد نوفرستی، 1374 است که به مطالعه تجربی تقاضای پول در محدوده سالهای 1338 تا 1371 پرداخته و به این نتیجه میرسد که در اقتصاد ایران، هم افزایش نرخ برابری ارز و هم افزایش نرخ تورم موجب کاهش تقاضا برای پول داخلی میشود.
5. قاچاق ارز چون اطلاع دقیقی از رفتار اکثر مردم در زمینه پسانداز وجود ندارد، چنانچه سایر امکانات را نادیده بگیریم، میتوانیم پول نقد زیاد را نشانه وجود بخش نامنظم بدانیم (توماس، 145:1376) حجم پول زیاد خارج از سیستم بانکی چه بهصورت ریال و چه بهصورت ارز مشکوک است و اغلب این پولها صرف قاچاق کالا میشود.
به پیروی از ارین ابتدا حجم دلارهای در گردش را برحسب ریال محاسبه کرده، سپس آنها را بر مجموع حجم پول داخلی (Md)، به اضافه حجم دلارهای در گردش (PEX×Mf) تقسیم میکنیم تا درجه دلاری شدن اقتصاد ایران را به صورت سری زمانی برای دوره مورد بررسی برآورد کنیم.
بهنظر میرسد که علت اصلی افزایش درجه جانشینی پول نرخهای تورم بالا، منفی بودن نرخ واقعی بهره داخلی نسبت به نرخ بهره خارجی و سیر نزولی ارزش پول ملی و استفاده از ارز برای انجام فعالیتهای غیر رسمی از جمله قاچاق کالاها و خدمات است.
چون در سبد دارایی ساکنین کشور مبالغ قابل توجهی دلار وجود دارد و این مبالغ متأثر از متغیرهای نرخ بهره داخلی و خارجی، تولید ناخالص ملی و نرخ ارز است، بنابراین، پدیده جانشینی پول در اقتصاد ایران به صورت یک طرفه است."