چکیده:
سمینار «گذار به دموکراسی» به همت انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، مورخ خردادماه 1384 برگزار شد. در این سمینار «دکتر یوسف علی اباذری» جامعهشناس برجسته ایرانی به ایراد سخن پرداخت. در این نوشتار ضمن ارائه چکیدهای از نظرات وی، سعی میشود به نقد رویکرد نظری و دیدگاههای ایشان پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
"در اینجا نیز دکتر اباذری به ما یادآوری میکند که دموکراسی چیزی از پیش موجود و الگومند یا اتوپیایی در آینده و در جایی دیگر نیست که آن گونه که او به آن معترض است در جریان فرآیند گذار به جامعه ایران منتقل شود، بلکه دموکراسی، اتوپیایی است که همین «لحظه» و برای «اکنون» باید تعریف شود و در کنش متقابل افراد با یکدیگر شکل گیرد.
میتوان نتیجه گرفت که اگر کسانی که دکتر اباذری از آنها یاد میکند هر یک «اصل»ی را به عنوان عنصر مقوم و مبنایی دموکرسی بیان کردهاند و از این جهت مورد انتقاد دکتر اباذری قرار گرفتهاند[8]، خود دکتر اباذری نیز در انتهای سخنرانی، نشان میدهد که فرهنگ و آموزش را به عنوان عناصر قوامدهندة دموکراسی میداند، کما این که دیگران نیز آزادی، سکولاریسم یا تفکیک قوا را مقوم دموکراسی دانستهاند؛ لذاست که از جهت اعتقاد به عناصر مقوم و بنیانی برای دموکراسی، بین دکتر اباذری و دیگران تفاوتی وجود ندارد.
با این حال چنان که ذکر شد ‑ و از محتوای سخنرانی بر میآید ‑ دکتر اباذری در تحلیل خود از رویکرد نوپراگماتیستی بهره برده و دیگر نظریهپردازان را از این منظر مورد نقد قرار داده است، در حالی که الگوی نوپراگماتیستی رورتی ضدمبناگراست و با هر گونه بنیان از پیش موجودی برای کنش و هنجارهای اجتماعی مخالف است.
پرسشی که در اینجا مطرح میشود این است که اگر مردم اتوپیای خود را بر مبنای چیزی غیر از دموکراسی بنیان نهادند، در آن صورت باید چه موضعی اختیار کرد؟ یا این که اگر اتوپیایی که کنشگران اجتماعی تعریف کرده و برای رسیدن به آن تلاش میکنند چیزی غیر از الگوی «لیبرال دموکراسی از نوع امریکایی» مورد نظر رورتی باشد یا اینکه با آنچه دکتر اباذری در ذهن دارد متفاوت باشد، نوپراگماتیستها و دکتر اباذری چه رویکردی اتخاذ خواهند کرد."