چکیده:
«عقل» در قرآن کریم، فقط به صورت فعلی استعمال شده، و مراد از آن نوعی فهم خاص است
که به ظواهر اکتفا نمی کند و حقیقت معنا را درمی یابد. از دیدگاه قرآن کریم، برای
رسیدن به چنین فهمی، نباید تنها به فعالیت های ذهنی بسنده کرد، بلکه لازم است در
جهت سلامت فطرت و تزکیه روح نیز کوشید. عقل از دیدگاه قرآن، بی نیاز کننده از وحی
نیست، بلکه شیوه ای برای فهم حقیقت وحی نیز هست. البته کسانی که از چنین توانی
برخوردار نباشند، اگر به ظواهر وحی نیز ملتزم شوند، اهل نجات خواهند بود.
خلاصه ماشینی:
"روشنگری و هدایتگری عقل: «عقل» در قرآن کریم به معنای فهمی است که حق را تشخیص داده و راه درست را نشان می دهد، به گونه ای که اگر انسان ملتزم به این فهم شود، نجات می یابد: «وقالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر» (ملک: 10) از دیدگاه قرآن، اگر کسی باطل را بپذیرد و راه نادرست را انتخاب کند، نمی تواند به حساب عقل خود بگذارد; این عین سفاهت و حماقت است: «و من یرغب عن ملة ابراهیم الا من سفه نفسه» (بقره: 130) این معنا از «عقل» در برخی احادیث نیز ذکر شده است: «]العقل[ ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان.
قرآن کریم گاه آیات تکوینی را دال بر وحدانیت خدا می شمارد: «والهکم اله واحد لا اله الا هو الرحمن الرحیم * ان فی خلق السموات والارض و اختلاف اللیل والنهار و الفلک التی تجری فی البحر بما ینفع الناس و ما انزل الله من السماء من ماء فاحیا به الارض بعد موتها و بث فیها من کل دابة و تصریف الریاح و السحاب المسخر بین السماء والارض لایات لقوم یعقلون» (بقره: 163ـ 164) مرحوم علامه طباطبائی در این جا ـ و نیز در برخی موارد دیگر ـ با تحلیل آیه، مقدماتی عقلی را از آن بیرون آورده و استدلالی برای اثبات وحدانیت خدا تنظیم کرده اند."