چکیده:
تحلیل کمی روند رشد و تحولات اشتغال در استان خراسان در دو دهه 65-1355 و 75-1365
شایان حمیدرضا*
* دانشگاه فردوسی مشهد
در دو دهه 65-1355 و 75-1365 بسیاری از مسائل اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی ایران را می توان از دیدگاهی تطبیقی بررسی نمود. در این میان، مناطق حاشیه ای به ویژه در غرب و شرق کشور از اهمیت خاصی برخوردارند. در این مقاله، یکی از این مناطق، تنها از جنبه اشتغال مورد توجه قرار گرفته است.
تحلیل کمی روند اشتغال در استان خراسان وضعیت هایی نسبتا متفاوت را در دو مقطع زمانی یاد شده نشان می دهد. اگر چه درکل استان کاهش رشد سالانه اشتغال تحولی منفی است، اما کاهش شدید رشد شاغلان خدماتی (8/104 درصد به 1/30 درصد) و رشد قابل ملاحظه شاغلان صنعتی (3/9 درصد به 8/23 درصد) تحولی مثبت تلقی می گردد. در مجموع در قلمرو وسیعی از استان به ویژه درفردوس، تربت حیدریه، گناباد، سبزوار، تربت جام، بیرجند و اسفراین رشد بیشتر اشتغال کشاورزی را فقط در کوتاه مدت می توان فرایندی مثبت تلقی کرد، مگر این که با تدارک زیر ساخت های لازم در بخش روستایی – کشاورزی، توامان امکان رشد و توسعه سایر بخش ها نیز فراهم گردد.
خلاصه ماشینی:
"جدول 1 توزیع شاغلان اقتصادی در سه بخش عمده به تفکیک شهرستان(1365 و 1375)7 (به تصویر صفحه مراجعه شود) *به دلیل تقسیمات جدید سیاسی،جمع شاغلان مشهد در سال 1375 همراه با چناران،فریمان و سرخس،شاغلان کاشمر با بردسکن،شاغلان تربت حیدریه به همراه خواف،بیرجند با احتساب نهبندان(1375)و قاینات(1365)در نظر گرفته شدهاند.
جدول 2 مقایسهء وضعیت اقتصادی استان و شهرستان مشهد به روش طولی-عرضی(65-55 و 75-65)10 (به تصویر صفحه مراجعه شود) *درصد تغییرات نسبت به سال پایه محاسبه شده است برای مثال:تعداد شاغلان کشاورزی سال 55 تقسیم و حاصل در 100 ضرب میشود.
در مجموع روند تغییرات اشتغال در مقطع 65-1355 بیانگر برتری رشد خدمات نسبت به متوسط رشد سایر بخشها هم در اقتصاد استانی و هم در مقطع دوم،این برتری بهطور نسبی به بخش صنعت نیز سرایت کرده است(به جز تربت حیدریه،تربت جام،گناباد،تایباد،قاینات،بیرجند،سبزوار و کاشمر)؛ضمن اینکه رشد شدید بخش خدمات تا حد زیادی کنترل و متعادل گردیده است(از 8/204 به 1/130 درصد در استان و از 5/211 به 6/131 درصد در مشهد و حداکثر آن 3/167 در بیرجند در مقطع دوم).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) براساس ارقام جدول 3 میتوان نتایج زیر را از روند تحولات اشتغال ارایه داد: الف-تحولات در کل اشتغال روند رشد اشتغال در شهرستانها در دو مقطع موردنظر دارای ناهنجاریهای قابلملاحظه است،بهطوریکه دامنهء تغییرات از منفی 2/6 درصد(طبس)تا مثبت 58 درصد(مشهد)در دههء اول و 6/0 درصد(قوچان)تا 72 درصد(طبس)در دههء دوم نوسان داشته است.
مقایسهء طولی و عرضی وضعیت اقتصادی نیز نشان میدهد که در مقطع 75-1365 در 3 شهرستان،رشد بخش کشاورزی بیش از متوسط رشد اشتغال در استان و شهرستانهای مربوطه بوده است(تربت جام،قاینات و سبزوار)."