چکیده:
مسکن کردهای خراسان شمالی؛ تکوین و تحول مسکن در بطن ساختارهای ذهنی و فرهنگی
پاپلی یزدی محمدحسین,وثوقی فاطمه,لباف خانیکی مجید
ساختارهای فرهنگی سنتی که جوامع به آن خو گرفته اند، با همه مقاومت در برابر تحولات سنت به مدرنیته، سرانجام تسلیم این دگرگونی و تحول می شوند. مقاله حاضر (تحول مسکن سنتی کردها به مسکن مدرن) نمونه ای است از این مقاومت و تغییر و تحول. پرسش این است که آیا وقتی عوامل فرهنگی سنتی در جوامع سنتی با هویت مشخص، در رویارویایی با مدرنیته دچار تحول می شوند، سرانجام آن جوامع به هویتی جدید دست می یابند یا اصولا کل ارزشهای فرهنگی آنها در فرهنگ غالب حل می گردد. به عبارت بهتر آیا جوامع سنتی در رویارویی با تهاجم فرهنگی مدرن، دچار استحاله فرهنگی یا دگرگونی کلی می شوند و یا عوامل فرهنگی آنها دچار دگرگونی می گردد در حالی که هویت فرهنگی خویش را نگه می دارند؟
خلاصه ماشینی:
"همهء کردهای کوچ داده شده به خراسان شمالی،کوچنشین محض نبودهاند بلکه در محلههای زمستانی خود از مساکن ثابت استفاده میکردهاند و به این ترتیب سنت خانهسازی در میان آنها وجود داشته است.
تشخیص (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1 ساختار ذهنی نعلی شکل و نمود آن در ساخت مسکن ساخت نعلی شکل در روستاهای قدیمیتر کردنشین درمورد پلان ساختمان آسان است ولی در مورد استقرار فضایی خانهها به راحتی ممکن نیست؛زیرا با افزایش جمعیت و تعداد خانهها در این نوع روستاها از فضاهای موجود اکثر استفاده شده است و محل خالی باقی نمانده است و امکان تشخیص ساخت نعلی شکل وجود ندارد.
در میان کردهای خراسان شمالی مهمترین کارکرد ساخت نعلی شکل در آرایش مساکن عبارت است از: 1-وضعیت توپوگرافی محل زندگی کردها؛از آنجا که کردها غالبا در مناطق کوهستانی به سر میبردهاند با محدودیت فضا مواجه بودهاند و برخلاف ترکمنها15نمیتوانستهاند از مدل خطی یا گسترده پیروی کنند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 3 استقرار خانههای روستای قوزقاندره براساس ساخت نعلی شکل (به تصویر صفحه مراجعه شود) مدل شماره 1 اثر عوامل اجتماعی،اقتصادی و محیطی بر تحول مسکن کردیتحولات مسکن در میان کردهای خراسان شمالی در این قسمت عوامل مؤثر بر تحول مسکن کردی به دو دسته تقسیم شدهاند.
(مدل 1)اثر عوامل اجتماعی و اقتصادی بر تحولات مسکن با ورود تکنولوژی مدرن و تغییر زیرساختهای تولیدی،بسیاری از روابط موجود در جوامع سنتی دچار دگرگونی شد و اقوام کرد شمال خراسان نیز از این قاعده مستثنا نبودند.
مثلا خانهء آقای باقرزاده در روستای زیارت(شهرستان شیروان)با اینکه از تیپ مساکن سنتی پیروی میکند اما فرهنگ حاکم بر اهالی این خانه و روابط اجتماعی آنها دچار تحول شده و با تیپ مساکن سنتی سازگاری ندارد."