چکیده:
کاربرد سنجش از دور در مطالعات اقلیمی مناطق خشک و بیابانی
جوان مرد سهیلا,بداق جمالی جواد,خسروی محمود
مناطق خشک و بیابانی وسعت قابل ملاحظه ای از مساحت کره زمین یعنی حدود یک سوم آن را می پوشاند. حدود 4 درصد از مساحت کره زمین را بیابان های واقعی اشغال می کنند. هر چند در رابطه با منشاء مناطق کویری به تاثیر عوامل هیدرولوژی و ژئومورفولوژی بهای بیشتری داده می شود اما عوامل اقلیمی اساسی ترین نقش را در ایجاد مناطق بیابانی دنیا دارند. تأثیر این عوامل به گونه است که در اکثر مطالعه های انجام شده، عناصر اقلیمی تعیین کننده مرز مناطق خشک و بیابانی به شمار رفته اند. با توجه به غیر قابل سکونت بودن بخش زیادی از مناطق بیابانی و عدم استقرار شبکه های مناسب دیده بانی اقلیم، علم سنجش از دور با توجه به قابلیت های متعددی که در زمینه های بررسی هوا و اقلیم شناسی دارد، می تواند امکانات ویژه ای را در مطالعه های مناطق بیابانی فراهم کند. علاوه بر این، داده ای ماهواره هایی همچون؛ رادارست، نیمبوس، ایرس، اسپات، لندست، گواوز، متئوست، تیروس - نوا و غیره با قابلیت های ویژه ای که در سنجش های اقلیمی و هواشناسی دارند می توانند به نحوه فزاینده ای در بررسی مختلف جنبه های اقلیمی مناطق بیابانی و کویری مورد استفاده قرار گیرند. در این مقاله سعی شده است تا اهمیت و نقش سنجش از دور در بررسی اقلیمی مناطق خشک و بیابانی مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"معیارهای عمده بررسی نوسانات پالئوکلیمایی مناطق بیابانی را میتوان بهشرح زیر خلاصه نمود[16]: 1-معیارهای بیوژئوگرافی(تغییرات فون19و مرزهای پوشش گیاهی) 2-معیارهای پالنولوژی20 3-معیارهای باستانشناسی(برای دورههای اخیر و دوره نوسنگی به بعد) 4-معیارهای رسوبشناسی 5-معیارهای خاکشناسی(در رابطه با تکوین گونههای خاصی از خاکها که مستلزم وجود دورههای بارانی شدید میباشد) 6-معیارهای هیدرولوژی(و وجود برخی سفرههای غنی از آب فسیل) 7-معیارهای ژئومرفولوژی در رابطه با مورد اخیر نیز به برخی شواهد از قبیل وجود گلاسیها،سیستمهای پادگانهای،قشرهای آهکی،تناوب مراحل فرسایش بادی و رودخانهای و وجود مخروط افکنههای عظیم که شرایط فعلی اقلیمی قادر به ایجاد جریانات مولد آن نیستند،نوسانات (19)- Foune (20)- Palynology دیرینه اقلیمی برحسب نواحی مختلف نیاز ژئومرفولوژیکی متفاوتی را بهدنبال داشتهاند.
باوجود آنکه تحقیقات پالئوکلیمایی مناطق بیابانی کشور محدود به چند گزارش علمی قدیمیاست که توسط شرقشناسان و محققین غربی همچون بوبک انجام شده است اما با استفاده از دادهای رقومی سنجنده (TM) لندست و همچنین تفسیر چشمی اطلاعات تصویری این سنجنده و در برخی موارد مطالعه تطبیقی تصاویر سنجنده AVHRR نوا و اسپات،امکان حل بسیاری از معماهای پالئوکلیماتولوژی مناطق بیابانی وجود دارد.
با پیشرفت تکنولوژی سنجش از دور هرروز دقت این سیستمهای سنجنده پیشرفت نموده بهنحوی که نیمرخهای تهیه شده به وسیله سنجنده AVHRR ماهواره نوا و دمای تعیین شده با رادیو حداکثر 5/1 درجه سانتیگراد اختلاف دارند[3]این اطلاعات،مقایسه آمار تهیه شده را که یک دید سهبعدی از تغییرات عناصر دما در مناطق بیابانی ارائه میدهد، امکانپذیر میسازد و نیز تهیه سریهای زمانی عناصر اصلی اقلیمی مانند:بارش،دماو مقایسه آن دو وتعیین آنومالیهای آنها را میسر میکند."