چکیده:
تغییرات شرایط طبیعی کویر اردکان یزد در انتهای دوران چهارم
مهرشاهی داریوش*
* گروه جغرافیای دانشگاه یزد
فلات مرکزی ایران امروزه با شرایطی خشک تا بسیار خشک روبه روست، ولی شواهد ژئومرفولوژیک نشان میدهد که تغییرات قابل توجهی در اوضاع اقلیمی و طبیعی این ناحیه در طول دوران چهارم روی داده است که گاه بسیار متفاوت از وضعیت کنونی بوده است. تحقیق حاضر بر مبنای بررسی آثار ژئومرفولوژیک و تجزیه و تحلیل شیمیایی ـ فیزیکی رسوبات کویر اردکان و نیز مطالعه بخشی از رسوبات باد آورده این ناحیه (موسوم به کوهریگ) تهیه شده است. پدیده های ژئومرفولوژیک غیر فعال (فسیل)، که نشان دهنده شرایط طبیعی گذشته میباشد از قبیل مورنهای یخچالی کوهستانی در شیر کوه (جزئی از حوزه آبگیر یزد - اردکان)، خطوط ساحلی دیرینه در حاشیه این کویر، و نیز وجود رسوبات دریاچه ای و ماندابی ریز دانه (سیلت و رس) در عمق بسیار کمی زیر سطح امروزی کویر، همگی نشان دهنده تغییرات شرایط محیطی در اواخر پلیستوسن و بخشی از هولوسن میباشند. در این مقاله سعی شده است تا با توجه به این شواهد و مطالعه ویژگی های فیزیکی - شیمیایی مقطعی از رسوبات این کویر، روند تغییرات اقلیمی و محیطی در این حوضه بررسی شود. نتایج حاصله نشان میدهد که شرایط به مراتب سردتر. همراه با هوازدگی فیزیکی شدیدتر ناشی از سرمای شدید در انتهای پلیستوسن، به شرایط گرمتر و با موازنه رطوبتی مثبت تغییر حالت داده است، به طوری که در قسمت قابل توجهی از هولوسن شرایط محیطی مساعدی جهت پیدایش پهنه های آبی به جای کویر وجود داشته است.
خلاصه ماشینی:
"شماره مقاله:563تغییرات شرایط طبیعی کویر اردکان یزد در انتهای دوران چهارمخلاصه
کویر اردکان و نیز مطالعه بخشی از رسوبات باد آورد این ناحیه(موسوم به کوهریگ)تهیه شده است.
در حاشیه این کویر،و نیز وجود رسوبات دریاچهای و ماندابی ریزدانه(سیلت و رس)در عمق بسیار
نخستین نظریهای که درمورد شرایط طبیعی دوران چهارم در ایران مطرح شده است از وجود
مطالعات زمینی نشان داده است که تپههای حاشیه شمالی کویر،تلماسههای بادی واقعی از نوع برخان و برخانوید میباشند،ولی تلماسههای بخش جنوب شرقی کاملا از نوع متفاوتی هستند.
نمودار 1 روند تغییرات فیزیکی نمونههای رسوبی برداشتی از کویر اردکان یزد،ضریب حساسیت مغناطیسی نمونهها از
نمودار 2 تغییر میزان عناصر شیمیایی درونی در رسوبات کویر اردکان یزد.
بهطور کلی تغییرات شیمیایی نمونههای رسوبی،نشاندهنده این است که مواد خارجی(وارد شده
نمودار 3 تغییرات عناصر شیمیایی خارجی(وارد شده به حوضه رسوبی)در نمونههای رسوبی کویر اردکان یزد
تشخیص داده شده است که به احتمال خیلی زیاد به دلیل استفاده از اسید کلریدریک در این مرحله از
کربناتها(کلسیم و استرنسیوم)غلبه دارند ممکن است به:دریافت زیاد مواد تخریبی هوانزده،تغییر منشاء براشت رسوبات و یا رسوبگذاری بیشتر کانیهای مربوطه تحت شرایط خشکتر مربوط شوند.
عمل حفر این مسیلاها به احتمال زیاد در طول هولوسن روی داده است تشکیل و تراکم
برای این ناحیه احتمالا سیستمهای موسمی شرقی بوده است که فقط بخشهایی از جنوب شرق ایران را
این مطالعات نشان داده است که مابین دو ناحیه غرب-شمال غرب و جنوب-جنوب شرق آسیا،با
تغییرات اقلیمی-طبیعی حوضه کویر اردکان و ایران مرکزی بهعنوان مثال بارش بیشتر یا موازنه"