چکیده:
مورفوتکتونیک و مناطق عمده گسلی استان یزد
مهرشاهی داریوش,مهرنهاد حمید
استان یزد با وسعت بیش از یکصد و سی و یک هزار کیلومتر مربع، به نسبت مساحت خود، پس از استان سیستان و بلوچستان، بیشترین نواحی کویری و بیابانی کشور را در بر می گیرد. استان بر اثر تنوع و تضاد ارتفاع همراه با تفاوت شکل و جهت ناهمواری ها، از تنوع نسبی طبیعی، زیستی و جمعیتی برخوردار شده است. از دیدگاه طبیعی یکی از علل مهم این تنوع وجود واحدهای مختلف مورفوتکتونیک یا پیکر زمینی ساختی است که ناشی از باقی ماندن آثار فعالیت ها و رویدادهای تکتونیکی از دوره های بسیار قدیم (پرکامبرین) تا بسیار جدید (کواترنر) می باشد. در این مقاله ویژگی ها و روندهای فضایی تکتونیکی استان یزد برای تشریح شرایط مورفوتکتونیک منطقه مورد بررسی قرار می گیرند. این نوع بررسی ها می توانند به عنوان مقدماتی جهت مطالعات خاص و محلی برای شناخت مسایل تکتونیکی موضعی، از جمله احتمال وقوع زمین لرزه، مورد استفاده قرار گیرند.
خلاصه ماشینی:
"روندهای فضایی تکتونیکی استان یزد برای تشریح شرایط مورفوتکتونیک منطقه موردبررسی قرار
مورفوتکتونیک استان یزد بدون آشنایی با این روندهای اصلی و زمان پیدایش و نحوه عملکرد آنها
ب-روند شمال خاوری-جنوب باختری که بیشتر در منطقه مرکزی ایران و بخش خاوری البرز
استان یزد با مساحتی در حدود 131551 کیلومتر مربع در بخش مرکزی فلات ایران قرارگرفته
واحدهای زمینساختی استان یزد جزیی مهم از ناحیه تکتونیکی ایران مرکزی را تشکیل میدهد.
واحدهای زمینساختی استان یزد را از نظر روند استقرار و شکل میتوان به سه گروه تقسیم کرد:
روند شمالی-جنوبی با انحنایی به سمت باختر؛روند شمال باختری-جنوب خاوری(زاگرسی)به صورت رشتهکوههای رسوبی و آتشفشانی و چالههای مابین آنها؛و روند خاوری-باختری شامل
اشکال مورفوتکتونیک در استان یزد باتوجه به توضیحات بخش پیش،در چهار واحد مختلف به
4)چالهها،کوهها و تپههای شمالی استان از چالههای زرین و کلوت اردکان تا چاله طبس که آنها
یکی از ویژگیهای جالب این واحد این است که این ناحیه حوضه آبگیر بخش باختری کرمان،
در این بخش ناحیه ساغند بهعنوان یکی از زیرواحدهای واحد مورفوتکتونیک خاور خورانق مورد
این کویر گودترین ناحیه دشت یزد-اردکان محسوب میشود و در نتیجه نقش زهکش تمامی آبهای
این دشت در اصل به دلیل شرایط تکتونیکی خاص خود از دو بخش تشکیلشده است:بخش
این واحد مابین رشتهکوه شیرکوه و عقدا در سمت شمال و رشته زاگرس در سمت جنوب قرار دارد و
همچنین این واحد پستترین دشت استان واقع در چاله طبس را نیز دربر میگیرد که ارتفاع آن
وجود چنین شرایطی را میتوان به موقع خاص استان یزد در بخش میانی ایران مرکزی نسبت داد."