چکیده:
نویسنده در این مقاله با تأکید بر اینکه اندیشه سیاسی امام(ره) به علت «به روز
بودن» و بهرهمندی از مبانی استدلالی و عقلی لازم، به گونهای است که از توان
بالایی برای پاسخگویی به مسایل روز و نوین دارد؛ اقدام به طرح سؤال نموده است.
امام(ره) در مقام یک رهبر سیاسی چگونه امنیت ملی را تعریف و در عرصه خارجی عملیاتی
نمودهاند؟ برای پاسخگویی به این سؤال نویسنده با تفکیک بین دو بعد نظری و عملی
امنیت ملی و طراحی چارچوب تئوریک مناسب برای این معنا که مبتنی بر مطالعات نوین
امنیتی است؛ از وجود دو تصویر امنیتی نزد امام(ره) سخن به میان آورده است. در بعد
نظری دیدگاهها و اصول مورد قبول امام(ره) حکایت از آن دارد که ایشان قائل به الگوی
«واگرایی متعهدانه» بودهاند که در آن بین دو اصل تکثرگرایی سیاسی ـ اجتماعی و
التزام به اصول بنیادین نظام جمع میشود. این الگو بدیل مناسبی برای دو الگوی یکسان
سازی و هرج و مرجگرایی است که از حیث نظری امام(ره) نسبت به نقد آنها اقدام
نمودهاند. اما در عرصه عملی، امام (ره) به علت شرایط ویژه جامعه ایران در آغاز
پیروزی انقلاب اسلامی ـ که دلالت بر بروز کانونهای ناامنی در داخل و خارج ایران
دارد ـ استراتژی چند مرحلهایی
را برای ایجاد ثبات و امنیت پیشه نمودهاند که رکن نخست آن را قبض محوری در
مراجعهی با هرج و مرجگرایی سالهای آغازین جمهوری اسلامی شکل میدهد. خلاصه کلام
آنکه امام (ره) توانستند با کاربرد مناسب گفتمان قبض محور، زمینه مناسب برای ورود
کشور را به دورهی «واگرایی متعهدانه» فراهم سازند و از این حیث میتوان ادعا کرد
که «قبض محوری» تاکتیک امنیتی امام(ره) و نه استراتژی ایشان بوده است.
خلاصه ماشینی:
"نظریه امنیتی شاخصههای نظریه امنیتی امام (ره) با ویژگیهای الگویی «واگرایی متعهدانه» که پیش از این به آن اشاره شد، مطابقت دارد؛ براین اساس میتوان مجموع ملاحظات امنیتی امام(ره) را در ذیل دورکن اصلی این الگو به شرح زیر جمعبندی نمود: رکن اول: تعریف اصول بنیادین نظام جمهوری اسلامی ایران در این قسمت امام(ره) با استناد به تکلیف الهی و حمایت مردمی، اقدام به معرفی اصولی مینماید که از رهگذر انقلاب اسلامی ورای قاطع مردم به جمهوری اسلامی، تبدیل به «اصول بنیادین جمهوری اسلامی» شده و لذا تمامی بازیگران سیاسی مکلف به رعایت آنها وتحدید فعالیتهایشان به این اصول میشوند.
ایشان در همین ارتباط اظهار داشتهاند: «جامعه فردا جامعهای ارزیاب و منتقد خواهد بود که در آن تمامی مردم در رهبری امور خویش شرکت خواهند جست» (41) به همین خاطر است که نسبت به آراء و اندیشههای مختلف در درون جامع و حتی حکومت تا آنجا که در چارچوب اصول بنیادین قرار دارند، احترام گذارده و این نوع اختلافات را مایه رحمت برای جامعه اسلامی میدانند.
بررسی تاریخی به عمل آمده حکایت از آن دارد که جمهوری اسلامی بواسطه تجارب تلخ سالهای آغازین پیروزی انقلاب، در سال 1360 در موقعیتی خاص قرار میگیرد که دو گزینه اصلی در آن بیشتر مطرح نیست: یا توسعه رفتارهای هرج و مرج گونه و به خطر افتادن اصل انقلاب و منافع ملی به بهانه توسعه حقوق و آزادیهای فردی - اجتماعی، و یا تحدید رفتارها و اتخاذ الگوی قبض محور برای صیانت از انقلاب و منافع ملی."