چکیده:
ﺟﻨﻮب آﺳﯿﺎ ﺑﻪوﯾﮋه ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻫﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن از ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن ﺑﺰرگ ﮔﺎز و اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﻤﻨﺴـﺘﺎن ازﺟﻤﻠـﻪ دارﻧـﺪﮔﺎن ﻋﻤـﺪ ة ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﮔﺎز، در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳـﺎس در ﺳـﺎل ﻫـﺎی ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﺮای ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﮔـﺎز ﻫﻨـﺪ و ﭘﺎﮐﺴـﺘﺎن، دو ﺧـﻂ ﻟﻮﻟـﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ ﮐﻪ ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿﮏ ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژی ﺑﻪ ﺷﺒﻪﻗﺎره ﻫﻨﺪ، ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮی ﺑﺮ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان دارد؟ ﻓﺮﺿﯿﮥ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺪﯾﻦﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖﻫـﺎی ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿـﮏ و ﻧﯿـﺰ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ژﺋﻮاﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان، ﺑﺎ ﺗﻼش ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﻠﺢ، اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت اﯾﺠـﺎﺑﯽ در ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ وزن ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿﮏ ﺧﻮد ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ، اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈـﻢ ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿـﮏ ﭘﺴـﺎﺟﻨﮓ ﺳـﺮد و ﻣﺤﻮرﯾـﺖ ﻫﮋﻣﻮﻧﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﻦ ﻧﻈﻢ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎل اﯾﺮان در ﭘﺮوژهﻫﺎی اﻧﺘﻘـﺎل اﻧـﺮژی در ﻣﻨﻄﻘـﻪ، ﺳﯿﺎﺳـﺖ اﻧـﺰوای ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿﮏ اﯾﺮان و ﺣﺬف آن از ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژی و ﯾﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی آنﻫـﺎ و ﻃـﺮح ﺧﻄـﻮط ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ازﺟﻤﻠـﻪ ﺗـﺎﭘﯽ ﺑﻪﺟﺎی ﺧﻄﻮﻃﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﯾﺮان در آن ﭘﺮرﻧﮓ اﺳﺖ را ﭘﯿﮕﯿﺮی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪروش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای اﻧﺠﺎمﺷﺪه اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که ژئوپلیتیک خطوط لوله انتقال انرژی به شبه قاره هند، چه تأثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد؟ فرضیه مقاله بدین صورت است که با توجه ظرفیت هـای ژئوپلیتیـک و نیـز موقعیت ژئواستراتژیک جمهوری اسلامی ایران ، با تلاش برای تحقق خط لوله صلح ، این کشور مـیتوانـد بـه صـورت ایجـابی در تأمین امنیت ملی و افزایش وزن ژئوپلیتیک خود مؤثر باشد، امـا بـه علـت سـاختار نظـم ژئوپلیتیـک پسـاجنگ سـرد و محوریـت هژمونی آمریکا در این نظم و مخالفت این کشور با مشارکت فعال ایران در پروژه های انتقـال انـرژی در منطقـه ، سیاسـت انـزوای ژئوپلیتیک ایران و حذف آن از خطوط انتقال انرژی و یا ممانعت از شکل گیری آن هـا و طـرح خطـوط جـایگزین ازجملـه تـاپی به جای خطوطی که نقش ایران در آن پررنگ است را پیگیری مینماید.
ایـن نوشتار در پی پاسخ دادن به این پرسش است که ژئوپلیتیک خطوط لولـه انتقـال انـرژی صـلح و تـاپی چـه تأثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارند؟ بر این اساس ، فرضیه پژوهش حاضر ایـن اسـت کـه بـا توجه به ظرفیت های ژئوپلیتیک و نیز موقعیت ژئواستراتژیک جمهوری اسلامی ایران ، با تلاش برای تحقـق خط لوله صلح ، این کشور میتواند در نگاه امنیتی نوین -که امنیت را در همه ابعاد مینگـرد-، بـه صـورت ایجابی در تأمین امنیت ملی و افزایش وزن ژئوپلیتیک خود مؤثر باشد؛ اما به علت سـاختار نظـم ژئوپلیتیـک پساجنگ سرد و محوریت هژمونی آمریکا در این نظم و مخالفت این کشـور بـا مشـارکت فعـال ایـران در پروژه های انتقال انرژی در منطقه ، سیاست انزوای ژئوپلیتیک ایران و حذف آن از خطوط انتقال انرژی و یا ممانعت از شکل گیری آن ها و طرح خطوط جایگزین ازجمله تاپی به جای خطوطی که نقـش ایـران در آن پررنگ است را پیگیری مینماید.