چکیده:
رابطۀ بین هسته و وابسته در یک گروه اسمی را نشانهگذاریِ حالت نشان میدهد که میتواند به صورت تصریفی، تحلیلی، ترتیب واژه و غیره باشد. در نظام حالتِ تصریفی، نشانههای حالت به صورت وندهایی تظاهر دارند و در نظام حالتِ تحلیلی حروف اضافه نقش نشانههای حالت را ایفا میکنند. در سطح بند نیز رابطۀ بین اسم و فعل را نظام حالت نشان میدهد. هدف از پژوهش حاضر بررسی نظام حالت در گویش خوانساری با رویکردی ردهشناختی است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی- تحلیلی و پیکرۀ پژوهش شامل دادههای زبانی است که از طریق مصاحبه با گویشوران با پرسشنامه، گردآوری شدهاست. در خوانساری حالت-های فاعلی و مفعولی بدون نشانه، حالت اضافی با نشانۀ هسته نما، حالت بهای/برایی، ازی و مکانی از طریق حرف اضافه نشان داده میشوند. بنابراین نشانههای حالت در این گویش در پارهای از حالتها، تحلیلی است. همچنین این گویش پیشاضافهای و دارای نظام حالت سه بخشی است.
خلاصه ماشینی:
راسخ مهند (1385) هم بهمعرفی سه شیوه رایج در زبانهای مختلف (توالی واژهها، مطابقه و حالتدهی) برای نشان دادن روابط دستوری و سپس به معرفی دو نظام مهم حالتدهی (فاعلی- مفعولی و کنایی- مطلق) و ارائه ویژگیهای مهم آنها پرداخته است.
A Iggesen"/> در مقالهای در کتاب اطلس جهانی ساختهای زبان اشاره میکند که نظام نشانهگذاری تصریفی، روشی معمول برای بیان رابطههای نحوی و معنایی است و در زبانهایی که از نشانههای حالت استفاده نمیشود، روابط دستوری یا از طریق ترتیب واژهها و یا با بهکار بردن واژهای مستقل مانند حرفاضافه و یا نشانههایی که بر روی فعل قرار میگیرند قابل تمایزند (آیگسن، 2005: 202).
به اعتقاد بلیک (2004) غیر از حالتهایی که بر اساس روابط دستوری فاعلی و مفعولی هستند، نشانههای حالت دیگری نیز در زبانهای جهان وجود دارند که بیشتر ماهیت معنایی دارند گروهی از این حالتها را بلیک حالتهای مکانی<FootNote No="136" Text=" local cases"/> نامیده است.
بنابراین این ویژگی از یک سو و ویژگی دیگری که دبیرمقدم (1392) برای زبانهای ایرانی مطرح میکند مبنی بر اینکه در بسیاری از زبانهای ایرانی واژهبست مطابقه با فاعل فعل متعدی گذشته به مفعول مستقیم (P) میپیوندد و در زبانهای بلوچی، کردی، لکی و وفسی هم این وضعیت وجود دارد (ص67 و 68) و از دادههای بررسی شده در این پژوهش نیز این ویژگی را در خوانساری مشاهده کردیم، از سوی دیگر میتوانند گواه بر این موضوع باشند که گویش خوانساری هم همانند زبانهایی که اشاره شد، دارای ردۀ سه بخشی است.