چکیده:
منابع طبیعی و انفال از مهمترین منابع مالی حکومت اسلامی است. در این میان منابع هیدروکربوری نفت و گاز به علت تأمین انرژی صنایع مختلف و نیازهای روزمرۀ خانوارها و ارزآوری فراوان برای کشورهای صادرکننده، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. بر اساس متون روایی و فقهی و معیارهای ارائهشده، میادین نفت و گاز جزء معادن باطنی و در رژیم حقوقی انفال قرار میگیرند و به لحاظ مالکیت در عصر غیبت وابسته به وجود یا فقدان حکومت اسلامی است، بدین معنی که در فقدان حکومت اسلامی و بسط ید فقیه جامعالشرایط این منابع به نفع شیعیان تحلیل شده است و در صورت تشکیل حکومت اسلامی در اختیار حاکم شرع گزارده شده است تا در راستای مصالح عامۀ مسلمین به مصرف برسد. در این راستا نوشتار حاضر درصدد است با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و با مراجعه به متون روایی و قواعد فقهیه (قاعدۀ مصلحت و بناء عقلاء)، فرضیۀ الزام پیمانکاران نفتی به بیمهکردن چاههای نفتی را اثبات کند.
خلاصه ماشینی:
بر اساس متون روایی و فقهی و معیارهای ارائه شده، میادین نفت و گاز جزء معادن باطنی و در رژیم حقوقی انفال قرار میگیرند و به لحاظ مالکیت در عصر غیبت وابسته به وجود یا فقدان حکومت اسلامی است ، بدین معنی که در فقدان حکومت اسلامی و بسط ید فقیه جامع الشرایط این منابع به نفع شیعیان تحلیل شده است و در صورت تشکیل حکومت اسلامی در اختیار حاکم شرع گزارده شده است تا در راستای مصالح عامۀ مسلمین به مصرف برسد.
دخول معادن نفت و گاز تحت رژیم انفال فقهای امامیه دربارة مالکیت منابع طبیعی به طور کلی و معادن به طور خاص نظریات متفاوتی دارند که حداقل چهار نظریۀ دربارة مالکیت معادن وجود دارد که برخی میگویند، معادن به طور مطلق جزء انفال و ملک دولت اسلامی است و برخی دیگر از فقها به طور مطلق از مباحات عامه و از مشترکات عمومی میدانند که همۀ افراد میتوانند به اندازة نیازشان از آنها استفاده و بهرهبرداری کنند و گروه سوم بر این باورند که معدن در ملکیت ، تابع زمینی است که در آن کشف میشود و تنها زمانی که در اراضی انفال و دولتی باشد ملک دولت اسلامی است ، اگر در اراضی که متعلق به عموم مردم است کشف شود، مثل اراضی مفتوحالعنوه متعلق به همۀ مسلمانان است و اگر در اراضی شخصی کشف شود ملک صاحب زمین است و گروه چهارم قایل به تفصیل هستند و میگویند، معادن اگر باطنی باشد جزء انفال و ملک دولت اسلامی و اگر ظاهری باشد از مباحات عامه و مشترکات عمومی است .