چکیده:
مسئله اقتصاد و عدالت اقتصادی در نزد امیرمؤمنان علیهالسلام اگر نگوییم اولویت اول، باید اذعان داشت
که جزو اولین اولویتهای مورد نظر ایشان در آیین زمامداری میباشد. که امام علیهالسلام جان مبارک خود
را نیز در این راه فدا کردند.
این نکته قابل توجه است که هدف ادیان الهی در سطح اجتماع، چیزی جز برپا داری عدالت
نبوده است و اسلام ـ بطور خاص ـ گردش عادلانه مال را در سطوح مختلف جامعه از آشکارترین
مظاهر حضور دین در جامعه برمیشمرد. و بر همین اساس بزرگترین مشکل انسان را در طول تاریخ ظلم
اقتصادی میداند.
این تحقیق کوشیده است تا به بررسی روش امام علیهالسلام در اصلاح و تدوین ساختار اقتصادی و
همچنین راهکارهای امام علیهالسلام در اجرای عدالت اقتصادی و نیز روش ایشان در فرهنگسازی
عمومی در جامعه و تدوین آییننامه حکومتی برای والیان بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"3ـ اصلاحات اقتصادی امام علیهالسلام همگام با اصلاحات ساختاری به فرهنگسازی در زمینههای گوناگون پرداختند که در این میان به برخی از اقدامات و فرهنگسازیهای ایشان در بعد اقتصادی و حکومتی اشاراتی مینمائیم: اول: عدالت در حکومت امیرمؤمنان «الا ای تاریخ سوگند به شکافنده بذر و آفریننده جان، اگر نبود حضور فشرده مردم برای بیعت، و عهدی که خدای از عالمان گرفته است که بر شکمبارگی ستمگر و محرومیت ستمدیده «صحه» نگذارند، حتما افسار خلافت را رها میکردم...
»(66) ـ نکته قابل بحث در اینجا حسابرسی امام علیهالسلام از کارگزارانش میباشد که بدون در نظر گرفتن هیچ گونه حق خاصی بر ایشان یا روابط و خویشی، اعمال عدالت مینماید و از این نمونهها در کتاب شریف نهجالبلاغه و سیره حضرتش بسیار است.
پرهیز از دادن امتیازات ویژه (رانت) امیرمؤمنان علیهالسلام با عنایت به اینکه نزدیکان والی بزرگترین خطر برای استفاده خاص از منافع عمومی و موقعیتهای ویژه اقتصادی هستند در بخشی از فرمان خود به مالک اشتر این امر را بررسی نموده و مالک را از آن نهی میکنند.
لذا با دقت در سیره علی علیهالسلام در رأس حکومت درمییابیم که ایشان با اقتدار کامل به اقدام همه جانبه و متوازن بر اصلاحات ساختاری و بکارگماری افراد متعهد و متخصص در رأس امور، نظارت بر حسن انجام تعهدات دولت و کارگزاران، رعایت عدالت در بکارگیری بیتالمال و نظارت بر حسن اجرا در اموال عمومی، تدوین سیستم اجرایی در امر مالیات و خراج و نظارت بر آن امور، تدوین نظامنامه حسابرسی و نظارت بر عملکرد مالی ادارات دولتی و کنترل و نظارت بر بازار و اجرای تعذیرات حکومتی مبادرت ورزید و الگویی برای تمام حاکمان اسلامی در همه اعصار و قرون پدید آورد."