چکیده:
یکی از پیآمدهای ظهور دین اسلام و نزول قرآن کریم به زبان عربی، خارج شدن این زبان از مهجوریت و محدودیت دوران جاهلی و تبدیل آن به زبان اول و رسمی جهان اسلام در عرصههای مختلف سیاسی، علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بود. بدیهی است که زبان عربی در دوران جاهلی به دلیل کاربرد صرفاً گفتاری، آن هم در یک محیط جغرافیایی نسبتاً محدود، نمیتوانست با همان توان محدود، چنین نقشی را در جهان اسلام ایفا نماید. بنابر این، بلافاصله پس از تثبیت و استقرار دین اسلام و شروع فتوحات بزرگ و همچنین شکلگیری نهاد خلافت و دیوانسالاری، مسلمانان ناچار شدند برای غنا بخشیدن به زبان و ادب عربی، از زبان و ادبیات و فرهنگ سایر ملل بهره گیرند. در این میان به دلایل متعدد تاریخی و ویژگیهای منحصر به فرد، زبان و ادبیات پارسی توانست جایگاه نخست را به دست آورد و در طول چند قرن اثرهای گسترده و قابل توجهی بر زبان مقدس مسلمانان بگذارد. این مقاله کوشیده است در یک بررسیِ به صورت عمده تاریخی، و با روشی وصفی ـ تحلیلی، پیشینه، زمینهها و مصادیق تأثیرات ایرانی بر ادب عربی و برخی پیآمدهای آن در قرون نخستین اسلامی را بکاود
خلاصه ماشینی:
"بررسی تاریخی زمینهها و مصادیق تأثیر ادب ایرانی بر ادب عربی و پیآمدهای آن در قرون نخستین اسلامی تاریخ دریافت: 17/9/93 تاریخ تأیید: 5/11/95 امیرحسین حاتمی * 1 حسن اللهیاری ** 2 یکی از پیآمدهای ظهور دین اسلام و نزول قرآن کریم به زبان عربی، خارج شدن این زبان از مهجوریت و محدودیت دوران جاهلی و تبدیل آن به زبان اول و رسمی جهان اسلام در عرصههای مختلف سیاسی، علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بود.
بنابراین پرسش اصلی تحقیق این است که چه زمینههای تاریخی مهمی، بستر تأثیر ادب فارسی بر ادب عربی را فراهم آورد؟ و دیگر این که عمدهترین مصادیق این تأثیرها کدامند؟ طبق پیش فرض اصلی تحقیق، نقش شهرهای مهم حیره و یمن در عصر جاهلی و بصره و کوفه در دوره اسلامی، نیاز مسلمانان به مفاهیم تازه، روی کار آمدن عباسیان و نهضت ترجمه از مهمترین این زمینههای تاریخی به شمار میآیند که با بررسی در دو ادب فارسی و عربی، به روشنی صدها مصداق در این زمینه را میتوان مشاهده کرد.
در نتیجه ترجمه علوم، فرهنگ و ادبیات دیگر ملل مجاور و همچنین واژههایی که لازمه تمدن جدید و گسترش علوم اسلامی بود و در زبان عربی نظیری برای آنها نبود، زبان عربی دچار تحولات بسیاری شد که به گسترش دایره لغوی و ارتقای توان علمی آن انجامید و با ورود عناصر مختلف در تکوین دولت عباسی و اختلاط تمدن آریایی با تمدن سامی، در ادب عربی و شیوه تفکر تحولی به وجود آمد که نشان آن در شعر و نثر این دوره نمایان گشت."