چکیده:
ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺼﺪﯾﻖ در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻠﻢ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ. ﭘﮋوﻫﻨﺪه ﺑﻪ روش ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای، ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣ ﺿﻮﻋﯽ وا ﮐﺎوﯾﺪ. ﻃﯽ آن ﻣﺎﻫﯿﺖ و ﭼﯿﺴﺘﯽ ﺗﺼﺪﯾﻖ از دﯾﺪﮔﺎه ﺷﯿﺦ اﺷﺮاق و ﻣﻼﺻﺪرا ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺷﯿﺦ اﺷﺮاق، ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻋﻠﻪ ﺣﺼﻮﻟﯽ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮر و ﺗﺼﺪﯾﻖ، ﯾﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ای ﻣﯽ داﻧﺪ ﺻﺮف ﺑﺮای اﻣﺮ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﯾﺎدﮔﯿﺮی اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺼﺪﯾﻖ در ﺗﺼﻮرات ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻣﻼﺻﺪرا رﺳﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﻟﺘﺼﻮر و اﻟﺘﺼﺪﯾﻖ را ﺑ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ در ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺼﻮر و ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻣﻼﺻﺪرا ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺼﺪﯾﻖ را اﻣﺮی ﺑﺴﯿﻂ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﻋﻠﻢ ﺣﺼﻮﻟﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻏﯿﺮ از ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻼﺻﺪرا در رﺳﺎﻟﻪ اﻟﺘﺼﻮر و اﻟﺘﺼﺪﯾﻖ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎی ﻓﺨﺮ رازی و ﺷﯿﺦ اﺷﺮاق را درﺑﺎب ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
خلاصه ماشینی:
"(حائری یزدی، ١٣٨١، ٣٣) در جایی دیگر ملاصدرا در باب نظر فخر رازی چنین می گوید که گروه دیگری که گفته اند از تصدیق عبارت از مجموع تصور های موضوع و محمول و حکم است به صورت ظاهر تصدیق را ترکیبی از این اجزاء و محتویات می دانند و این قولی است که نظریه امام فخر رازی را شرح می دهد.
این را باید بیفزایم که ملاصدرا در باب اینکه حقیقت تصدیق امر بسیطی است ایشان در کتاب رساله تصور و تصدیق دیدگاه های مخالف را بیان می کند از جمله دیدگاه شیخ اشراق و نظر فخر رازی را، البته در صدر است که نظر اینها را هماهنگ با نظر خودش توجیه نماید.
(حائری یزدی، ١٣٨١، ٦٢) همان طور که بیان کردیم فخر رازی بر این نظریه هست که تصدیق مرکب از مجموع تصورات و صدرالمتالهین شیرازی در تلاش است که نظریه و قول فخر رازی را توجیه می کند که از نظر فخر رازی نیز تصدیق بسیط است ، منتهی در تحلیل ذهن ، مرکب از دو مفهوم است و می گوید مقصود حکمایی که تصدیق را به تصور همراه با حکم معنا کرده اند، همین بوده یعنی هر یک از جنس و فصل دو معنا هستند که با یک وجود موجودند مثلا وقتی در تعریف انسان می گویند حیوان ناطق است ، معنایش این نیست که برای حیوان وجودی است و برای ناطق وجودی دیگر و این دو در انسان موجودند بلکه مراد معیت انسان و حیوان در تحلیل ذهن است در این جا نیز معیت انسان و حیوان در تحلیل ذهن است ، در این جا نیز معیت تصور و حکم در مرحله تحلیل ذهن مورد نظر است و گرنه واقعیت خارجی تصدیق بسیط است ."