چکیده:
جریان اصلاح طلبی در فرارود ابتدای قرن بیستم، همچون دیگر قطعات دنیای اسلام واکنشی بود به فلاکت پیش آمده در این سرزمین. تلاش برای باوراندن این وضعیت به ارکان جامعه، به همراه رویکردی علت شناسانه و ارائه راهکارهایی برای رهایی و احیای مجدد، سرفصل های مهم این حرکت اجتماعی بود. نوشتار حاضر با عنوان « روایت اصلاح طلبان فرارودی قرن بیست ازشرایط جامعه اسلامی عصر تزاری» با تاکید بر آثار عبدالرئوف فطرت بخارایی در دوران پیشا شوروی، تلاش دارد تا با خوانش آثار نگارش یافته توسط او در دوران تزاری، به تبیین و علّت شناسی انحطاط و یا به قول او «قفا مانی» جامعة اسلامی پرداخته و راه حلهای برای نجات جامعه ارائه دهد. مدعای ما که در نتیجه نیز ثابت می شود این است، فطرت که معتقد به اصلاح سیاسی جامعه بود، با بهره گیری از قرآن، حدیث و تاریخ، ریشة انحطاط جامعه و در نهایت خراجگزار شدنش به دست روسها را در عملکرد علمای مرتجع، حاکمان مستبد و مردمان جاهل می دید و یگانه راه نجات را در رهایی از جهل ( اعم از جهل نسبت به احکام شریعت و علوم جدید) و اتحاد مسلمانان می دانست.
خلاصه ماشینی:
دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا(س ) سال بیست و ششم ، دورة جدید، شمارة ١٨، پیاپی ١٠٣، پاییز و زمستان ١٣٩٥ روایت اصلاح طلبان فرارودی قرن بیستم از شرایط جامعۀ اسلامی عصر تزاری 1 (مطالعه موردی : آثار عبدالرئوف فطرت بخارائی ) 2 سیده فهیمه ابراهیمی تاریخ دریافت : ٩٦/٣/٩ تاریخ تصویب : ٩٦/٩/٢١ چکیده جریان اصلاح طلبی در فـرارودِ ابتـدای قـرن بیسـتم ، همچـون دیگـر نقـاط دنیای اسلام واکنشی بود به فلاکت پیش آمده در این سرزمین .
مـدعای مـا ایـن اسـت فطرت که معتقد به اصلاح ساختار سیاسـی جامعـه بـود، بـا بهـره گیـری از قـرآن ، حـدیث و تاریخ ، ریشۀ انحطاط جامعه و در نهایت خراجگزار شدنش به دست روس ها را در عملکـرد علمای مرتجع ، حاکمان مستبد و مردمان جاهل می دیـد و یگانـه راه نجـات را در رهـایی از جهل (اعم از جهل نسبت به احکام شریعت و علوم جدید) و اتحاد مسلمانان می دانست .
فطرت در ابتدای کتاب بیانات سیاح هندی می گوید: «با کمال بدبختی می توانم گفت که بخارایی ها نه تنهـا بـا زوال عمومی عالم اسلام اشتراک ورزیده اند، بلکه بعضی از طوائف اسلامی را نیز همراه خود به مغـاک غفلـت کشـیده انـد»( فطرت ، بیانات سیاح هندی ، ٢)/ صدرالدین عینی با تحلیل سیاست حکومت تزاری در فرارود از زوال حکومت بخـارا و عموماً حکومت های اسلامی فرارود در سال های آینده خبر داده ، زنگ خطـر را بـه صـدا درآورده و چنـین مـی نویسـد: «سرای و خانه هایمان اغلب در گرو بدهی به بانک هـای روسـیه از دسـت رفـت .