چکیده:
تربیت و روشهای تربیتی یکی از راههای تکامل انسان و تجلی کمالات خدایی در اوست. از آنجا که باید به آموزههای تربیتی از مسیر صحیح دست یافت تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت مبانی، اصول و روشهای مثبت تربیتی ضروری است به قرآن و سنت مراجعه شود. یکی از منابع مهم سرشار از مضامین تربیتی ادعیه معصومان(ع) است و یکی از این دعاها، دعای عرفه است. امام حسین (ع) در دعای عرفه، آموزههای تربیتی را به خوبی در قالب دعا بیان فرمودهاند که میتوان با تحلیل دقیق و درست به آنها دست یافت. این جستار درصدد بوده تا با روش توصیفی- تحلیلی و بهرهگیری از منابع مختلف لغوی و تفسیری، مهمترین آموزههای تربیتی دعای عرفه را استخراج و تبیین نماید و به این نتیجه دست یافته است که امام حسین (ع) در دعای عرفه به آموزههای تربیتی خاصی شامل مبانی (خداگرایی وکمالجویی)، اصول (اصل تداوم و تریج) و روشهای تربیتی (یادآوری نعمتها، احسان در برابر اسائه و الگوگیری از داستانهای قرآن) اشاره فرموده است.
خلاصه ماشینی:
"نعمت مادی از جمله نعمتهای مادی که امام (ع) در دعای عرفه آنها را یادآوری میکند میتوان نعمت غذا و نوشیدنی، آب و سلامتی، نعمت پوشاک، نعمت وسایل زندگی و انواع معاش، نعمت روزی در بزرگسالی، نعمت اعضای بدن، نعمت خواب و بیداری، نعمت وجود پیامبر، نعمت زاد و ولد، نعمت بازگشت به وطن و نعمت بینیازی را نام برد که به شرح این نعمتها میپردازیم: امام(ع) در چند عبارت به نعمت غذا و نوشیدنی اشاره می کند: «وحفظتنی فی المهد طفلا صبیا ورزقتنی من الغذآء لبنا مریا» و «وما انتسج علی ذلک ایام رضاعی» (قمی، ص529) در این عبارتها امام(ع) اشاره میکند به نعمت شیر مادر که غذای انحصاری کودک و رشددهنده اوست و اهمیت آن تا جایی است که قرآن کریم به مادران تأکید میکندکه فرزندانشان را دو سال کامل از این نعمت بسیار ارزشمند بهرهمند سازند: «و الوالدات یرضعن أولادهن حولین کاملین» (بقره/233) امام (ع) میفرماید: «رب بما اطعمتنی و سقیتنی» (قمی، ص534) و «یا من دعوته مریضا فشفانی» (همو، ص539) با در کنار هم قرار دادن عبارتهای فوق در مییابیم امام(ع) در ذکر نعمتهای فوق متأثر از این فرموده حضرت ابراهیم در قرآن است که فرموده: «و الذی هو یطعمنی و یسقین و إذا مرضت فهو یشفین»."