چکیده:
شــهر علاوه بر رفــع نیازهای فیزیکی نظیر اقامت و اشــتغال شــهروندان ، باید توانایی پاسخ گویی به نیازهای روحی ، روانی و فرهنگی آنان را نیز داشته باشد. شهرهای معاصر، به ســبب توسعه شهرنشینی و رویکرد ســازندگان آنها، که در آن مسائل مالی و توجیهات اقتصادی در اولویت قرار دارد، هویت خود را به عنوان ســکونتگاه جمعی ، از دســت داده و با تاریخ و فرهنگ و خاطرات جمعی شــهروندان خود بیگانه شــده اند. منظر شهری نیز به عنوان بخشــی از شــهر که سطح تماس انسان و پدیدة شهر است ، از این آسیب در امان نمانده است . بیگانگی منظر شهرهای معاصر با ارزش ها، تاریخ و فرهنگ جامعه ، منجر به نوعی بی هویتی و عدم خوانایی در شــهر و در نتیجه از دست رفتن یکپارچگی و وحدت کالبدی ، فرهنگی و اجتماعی شــده است . از مهم ترین دلایل این امر، بی توجهی به عوامل و عناصر موثر در تعریف و تقویت ســازمان هویتی شــهر و منظر شهری ، همچون عناصر شــاخص عینی و ذهنی با بار هویتی و فرهنگی اســت که قابلیــت ظهور در نقش نماد و نشانه در گسترة وسیع شهر را داشته باشد. نمادها و نشانه ها در شهر از مهم ترین آرایه های شــهری هســتند که می توانند بر کیفیت منظر شــهری و تقویت هویت شهر و جامعه اثر بگذارند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این سوال اســت که نمادهای شــهری چگونه می توانند در راســتای تقویت هویت ایرانی ـ اسلامی در شهرســازی معاصر موثر واقع شــودند؟ از این رهگذار، با مروری بر مفهوم هویت و عوامل هویت بخش شــهر، نقش نشــانه های شهری مورد بررســی قرار گرفته و سرانجام نماد، به عنوان یکی از مصادیق نشــانه های شهری ، عاملی مهم در ایجاد هویت ، وحدت و یکپارچگی در شــهرهای اسلامی معرفی می شــود. این تحقیق به دنبال راهکارهایی است تا درک و شــناخت نمادهای بومی ، فرهنگی و اعتقادی جامعه را مورد توجه قرار داده و با کاربرد صحیح آن ، به ارتقاء منظر و ســیمای شهرها، با حفظ و تقویت هویت مذهبی و فرهنگی آن کمک کند.
خلاصه ماشینی:
نقش نشانه هاي شهري و نمادها در تقويت هويت ايراني ـ اسلامي در شهرسازي معاصر علي اکبر تقوايي دانشيار گروه معماري ، دانشگاه تربيت مدرس تهران غزاله فتوحي دانشجوي کارشناسي ارشد معماري منظر، دانشگاه تربيت مدرس تهران محسن رستمي کارشناس ارشد معماري ، دانشگاه آزاد اسلامي ، پژوهشگر و مدرس دانشگاه جامع علمي کاربردي تهران چکيده شــهر علاوه بر رفــع نيازهاي فيزيکي نظير اقامت و اشــتغال شــهروندان ، بايد توانايي پاسخ گويي به نيازهاي روحي ، رواني و فرهنگي آنان را نيز داشته باشد.
از مهم ترين دلايل اين امر، بي توجهي به عوامل و عناصر مؤثر در تعريف و تقويت ســازمان هويتي شــهر و منظر شهري ، همچون عناصر شــاخص عيني و ذهني با بار هويتي و فرهنگي اســت که قابليــت ظهور در نقش نماد و نشانه در گسترة وسيع شهر را داشته باشد.
در پژوهش حاضر تلاش شــده است تا با شــناخت نشانه ها و نمادهاي شهري و نقش آنهــا به عنوان يکي از عوامل مؤثر در ايجــاد هويت و حس تعلق به مکان ، اهميت کاربرد نمادها در تقويت ســازمان هويتي شهرهاي ايراني ـ اسلامي و در نتيجه ، تأثير منظرسازي بر فرهنگ شــهروندان مورد بازکاوي قرار گيرد.
بدين منظور، پس از تعريف هويت و بررســي عوامل هويت بخش منظر شهرها، به تعريف و بيان ويژگي ها، نقش و اهميت نمادها و نشانه هاي شهري در تقويت سازمان هويتي شهر ايراني ـ اسلامي پرداخته شده است .