خلاصه ماشینی:
"5. از دانش دینی تا نگارش رساله عملیه برپایه آنچه گفته شد،دانش دینی اسلامی، شامل علوم قرآن،از تاریخ قرآن،قرائت،ترجمه، تفسیر و مکاتب و روشهای تفسیری گرفته تا یافتن پاسخهای روز از آیات؛علوم حدیث از تاریخ حدیث، علم رجال(سندشناسی حدیث)،علم درایه (متنشناسی حدیث)و ارتباط حدیث با قرآن گرفته تا یافتن پاسخهای روز از روایات؛تاریخ و تاریخ تحلیلی اسلام و زندگی پیشوایان آن؛فلسفه و کلام اسلامی؛فقه؛اصول فقه؛سیر فقه و تاریخ فقه و فقها بر فلسفه احکام و قواعد فقهی؛عرفان اسلامی و مکاتب آن؛شناخت ادیان و مذاهب(اسلامی و غیراسلامی)و تاریخ و تاریخچه آنها؛اخلاق و فلسفه اخلاق و جریانهای فکری گذشته و حال اسلامی و از این قبیل میشود که پیش نیاز آن، آگاهی از ادبیات کهن و امروز عرب،منطق،ریاضی، نجوم و...
آگاهی از رخدادهای ایران و جهان و تازههای دانش و بینش بشری که جای خود دارد،اما نتیجه روند لاغر شدن حوزه از علوم و سپس علوم دیگر اسلامی و رخدادهای نو،آن شد که فقه از زمان و زمانه خود عقب افتاد حوزهها-بهرغم انتظار مردم در پاسخگویی آنها به همه پرسشهای مذهبی در تمام حوزههای دینی-حتی از اقناع پرسشگران در زمینههای فقهی نیز عاجز ماند.
توجه به نمونههایی از برخی فتواها و پژوهشهای متفاوت دیروز و امروز فقیهان،میتواند میزان اهمیت خردورزی و عقلگرایی را در استنباط نشان دهد و این که فقه شیعه و مدارک و مستندات آن در کنار دلیل عقل،تا چهحد میتواند پویا و پاسخگو به نیازهای زمان و مکان و اقناعگر خرد پرسشگر نوجوان و جوان باشد: *سن بلوغ،نه 9 سال قمری(تقریبا 8 سال و 9 ماه شمسی)برای دختران شهرنشین ایران که به طور متوسط،13 سال و 4 ماه شمسی است."