چکیده:
مدل سازی ریاضی برای استخراج تقویم هجری قمری قراردادی
محمدرضا صیاد ص 27
:
تاریخ نویسان و سایر پژوهشگران دربارهء چگونگی پیدایی وسیر تحول تقویم هجری قمری در بخش های مختلف جزیره العرب، در 18 سال نخست پس از هجرت پیامبر اکرم (ص) اختلاف نظر دارند. هریک از این پژوهشگران با استناد به آیات شریفهء قران مجید که موضوع آن نجوم و تقویم است و نیز به استناد قر اردادها، صلح نامه ها، فرامین و نامه های نوشته شده در این سال ها، انبوه روایات نقل شده در کتب تاریخ و علوم دینی دورهء اسلامی، نظراتی متفاوت و گاه متناقض، اظهار کرده اند، اما تاکنون، هیچ یک از آنها از دایرهء فرض و گمان فراتر نرفته اند (عبداللهی، ص 15-18-22-26، 30; مهدی، ص 0 1-19، 28 -39-52، 67،69). از اواسط قرن دوم هجری قمری تا زمان حاضر، محاسبات تقویم هجری قمری، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. برخی از این پژوهشگران برای پاسخ گویی به نیازهای روزمرهء روزگار خود، روشهای محاسباتی و جدولی را ارائه کرده اند. با اینکه. هریک از این روش ها بسته به مورد استفادهء آنها دارای مزایا و محاسنی است اما انجام محاسبات ارائه شده در آنها به سهولت برای همگان امکان پذیر نیست. برای برطرف کردن این ضعف، نگارنده به کمک رایانه به پژوهش در زمینهء مدل سازی ریاضی برای استخراج تقویم هجری قمری قراردادی پرداخته وبر اساس نتایج به دست آمده، دو معادله طرح کرده که در مقاله حاضر به پژوهندگانی که به نحوی با مسائل تقویم هجری قمری قراردادی سروکار دارند، تقدیم می شود (صیاد، "معادله ها"؟ ص 175- 181). معادلات این مقاله بر ای بازهء زمانی نامحدود (از سال 1 هجری قمری قراردادی به بعد)، امکان می دهند که تقویم هجری قمری قراردادی، از لحاظ تعیین سال های عادی و کبیسه، روز سال و روزهفته، محاسبه شود.
خلاصه ماشینی:
"نتایج کارهای چهار تن از پژوهشگران به شرح زیر است: صیاد،تغییرات طول ماه هلالی حقیقی را در بازه زمانی تقریبا 83 سال شمسی یا در طی 964 طول ماه هلالی حقیقی(ماه گردهای شماره 954 تا شماره 729)که مربوط به لحظههای ماه نو نجومی از 82 ژانویهء 0691 تا 92 دسامبر 7991 میباشد،مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که طول ماه هلالی حقیقی،در بازهء زمانی یاد شده،بین 92 شبانهروز و 6 ساعت و 35 دقیقه(کوتاهترین زمان،مربوط به ماهگرد شماره 625 با تاریخ ماه نو نجومی 92 ژوئن 5691)تا 92 شبانهروز و 91 ساعت و 55 دقیقه(طولانیترین زمان،مربوط به ماهگرد شمارهء 136 با تاریخ ماه نو نجومی 42 دسامبر 3791)و با دامنهء تغییرات 31 ساعت و 2 دقیقه در طرفین مقدار متوسط طول ماه هلالی،تغییر میکند.
علاء جواد،عضو انجمن منجمان غیرحرفهای کویت،تغییرات طول ماه هلالی حقیقی را برای مدت 008 سال میلادی(0061 تا 0042 م)مورد بررسی قرار داد و به این نتیجهء جالب رسید که طول ماه هلالی حقیقی،در بازهء زمانی یاد شده،بین 92 شبانهروز و 6 ساعت و 13 دقیقه(کوتاهترین زمان با تاریخ ماه نو نجومی 81 ژوئن 8071)تا 92 شبانهروز و 91 ساعت و 95 دقیقه(طولانیترین زمان با تاریخ ماه نو نجومی 51 دسامبر 0161)و با دامنهء تغییرات 31 ساعت و 82 دقیقه در طرفین مقدار متوسط طول ماه هلالی،تغییر میکند.
Freeman-Grenville (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول 2-علایم قراردادی مشخصهها و توابع در معادلات تقویم هجری قمری قراردادی روش استفاده از معادلات با ذکر مثالهایی به این شرح است: معادلهء سال عادی و کبیسه برای تعیین سال عادی و کبیسه،از معادلهء 1 استفاده میکنیم."